sorstalansag

• batı sanatında, özellikle de edebiyat ve sinemada nazi almanyası'nın yahudilere yönelik giriştiği soykırım genellikle tekboyutlu işlenegelmiştir. bu yapıtların çoğunda ss'ler, gestapo üyeleri ve diğerleri sadistik, hayvansı, dolayısıyla salt birer kasaptan ibarettir. bu tekboyutlu alandan çıkabilen eser sayısı azdır. aslında buna soykırım edebiyatı denilerek aşağılanmıştır. ben de buna kısmen katılıyorum. örneğin schindler'in listesi oldukça tipik bir soykırım edebiyatıdır. edebi örneği ise hiç kuşkusuz elie wiesel'in yazdığı gece'dir. bu öbekteki filmler ve eserler kabul edelim ki kısırdır.
  
  ama kadersizlik gibi romanlar bu dar çeperi kırmıştır. onlarda salt nazi kasaplığı değil, yahudi kimliği ve yabancılaşma gibi konular da işlenmiştir. ayrıca varoluşçu temalar da görülür. işte bu açıdan kadersizlik çok yetkin bir başyapıttır. hatta diyebilirim ki başta auschwitz-birkenau ile buchenwald olmak üzere imha ve çalışma kampları üstüne yazılmış romanların da en iyisidir.
  
  yazarının nobel ödülünü almasında başat yere sahip bu romanda anlatıcı üstü kapalı bir anlatımla, imalar yoluyla, izlenimci bir bakış açısıyla hayatını resmeder. kimlik krizi ve varoluş meselesi ön plandadır. ironik bir söylemle sık sık tevrat'tan gelen referanslarla semaviliğe satır darbeleri indirir. tanrı ölmüştür. tanrı tıpkı isa'nın çarmıhtaki çilesine sessiz kaldığı gibi tam şimdi kitlesel imha operasyonlarına da sessiz kalmaktadır. öyleyse burada soyu katledilenler gerçekten yahudi midir? kızıllar, eşcinseller, çingeneler? sakatlar, deliler, çocuklar? bunlar kimdir?
  
  başta dediğim gibi sadece kitlesel katliama değil, yahudi kimliğine, insan olmanın taşıdığı anlama, hatta yahudiler içinde yahudi olmanın paradoksuna eğilen muhteşem bir romandır bu. ve toplama kamplarında katledilen aslında tanrı, semavi dinler, insanlık ve hümanizmdir.
  
  kitap ayrıca ilk yayımlandığında kuşkuyla karşılanmış ve sümenaltı edilmiştir. hatta yazar eserini birkaç yıl sonra ancak yayımlatabilmiştir. yani kitabı yahudiler bile kuşkuyla karşılamışlardır! büyüklüğü işte tam burada başlıyor. sıra dışı bir okuma deneyimi. ön yargılara saldırdığı ve evrensel soykırım planına çok başka bir perspektiften baktığı için önemli bir roman: kadersizlik.