denge kuramı

• denge kuramı (balance theory), fritz heider tarafından ortaya konulan ve insanların kararları psikolojik dengeye ulaşma yönünde alacağını ve tutarlılığı sağlamaya çalışma eğiliminde olduğunu anlatan tutum değişikliğine ilişkin psikoloji kuramıdır. bilişsel tutarlılık güdüsünü psikolojik dengeye doğru bir dürtü olarak kavramsallaştırır. tutarlılık güdüsü, kişinin değerlerini ve inançlarını zaman içinde sürdürme dürtüsüdür.
  
  buna göre, iki insan arasında denge sağlanabilmesi için iki kişinin de birbirini sevmesi ya da sevmemesi gereklidir. iki kişinin bir nesne, düşünce ve olay ile ilişkisinde de üç olumlu ya da iki olumsuz ve bir olumlu duygu gereklidir.
  ilk kişi p, ikinci kişi o ve nesne/düşünce/olay x olarak simgelenirse duygular da + ya da - olarak gösterilebilir: pox denge modeli
  
  aşağıdaki durumlar bu üçgende dengeli hallerdir:
  - birbiri hakkında olumlu düşünen kişiler, bir nesneye/düşünceye/olaya karşı da aynı şekilde olumlu düşünür (toplamda üç pozitif)
  - birbiri hakkında olumlu düşünen kişiler, bir nesneye/düşünceye/olaya karşı da aynı şekilde olumsuz düşünür (toplamda bir pozitif ve iki negatif)
  - birbiri hakkında olumsuz düşünen kişiler, bir nesneye/düşünceye/olaya karşı ilk kişi olumlu, ikinci kişi olumsuz şekilde zıt düşünür (toplamda bir pozitif ve iki negatif)
  - birbiri hakkında olumsuz düşünen kişiler, bir nesneye/düşünceye/olaya karşı ilk kişi olumsuz, ikinci kişi olumlu şekilde zıt düşünür (toplamda bir pozitif ve iki negatif)
  bunlar dışında kalan durumlar dengesizdir ve bilişsel uyumsuzluk yaratır.
  
  diğer yönden düşünüldüğünde ise aynı nesneye/düşünceye/olaya karşı benzer tutum sergileyen insanların birbirine karşı olumlu hisler beslemesini açıklar. aynı nesneye/düşünceye/olaya karşı zıt tutum sergileyen insanlar ise birbirine karşı olumsuz hisler besleyecektir. (bkz: düşmanımın düşmanı dostumdur)
  
  buradan yola çıkılarak fritz heider'in fikirleri daha sonra sosyal denge teorisine ve sosyal ağ analizine genişletilmiştir. bunda da öncekine benzer şekilde belirli bir grup aidiyetine sahip olan kişiler görüşlerini sevdikleri ve sevmedikleri gruplara göre ortalamada denge kuracak şekilde oluşturmakta ya da değiştirmektedir. grupların oluşumu da benzer beğeniler ve zıt düşünceler ölçüsünde şekillenecektir. sosyal dengeleri sağlayan bu süreçler zaman içinde döngüsel olarak tekrar edilecektir.
  
  fritz heider'in kuramına en büyük eleştiri ise fazla analitik olması, farklı duyguları, güçlü ve zayıf ilişkileri yalnız pozitif ve negatif olarak iki sınıfa kategorize ederek inceleyen indirgemeci yaklaşımıdır.
  
  bunun yanında modern sosyal ağ analizinde kullanılan sosyogram gibi modellerin gelişimi için başlangıç noktası olması nedeniyle önemli bir kuramdır.
  
  kaynak:
  https://en.m.wikipedia.org/wiki/balance_theory
  https://en.m.wikipedia.org/…i/social_balance_theory
  https://en.m.wikipedia.org/wiki/sociogram