der richter und sein henker

• friedrich dürrenmatt'ın, bir kez daha, bu dünyada, adalet'in söz konusu olmadığını anlattığı romanı. dürrenmatt, bu romanda, ayrıca, özgürlük sorununu da incelemektedir. bireysel özgürlüğün sınırları var mıdır, yok mudur. iyilik - kötülük sahi nedir.
  
  dürrenmatt, bu kez, jean paul sartre ve albert camus'yü karşı karşıya getirir. cani gastmann, aslında, dostoyevski'nin ecinniler'indeki insanlık düşmanı stavrogin'dir. 1870/71'de dostoyevski'nin yazdığı ecinniler romanını, camus 1959 yılında tiyatro oyunu haline getirmiştir. camus'nün ecinniler'i yeniden ele almasının nedeni, özgürlük sorununun tartışılmasını - zamanında - kitlelere maletmek istemesidir.
  
  stavrogin, sorumsuz, dolayısıyla sonsuz güç sahibi, yani yani - kendince - özgür mü özgür biridir. keyfine göre kötülük yapar, iyilik yapar, ne isterse öyle davranır. bu sahiden özgürlük müdür. gastmann'ın cevabı evettir.
  
  gastmann'ın villasındaki misafirlerden, "yazar" ise sartre'ın tam kendisi değil midir. "yazar", gastmann'ın yanında değildir, ama onu öyle veya böyle "takdir etmektedir".
  
  dürrenmatt'a göre, adalet yoktur (iyilik - kötülük yoktur); sorun "kişi için özgürlük var mıdır yok mudur" sorusuna cevap aramaktır. dürrenmatt'ın efsanevi komiseri baerlach için stavrogin/gastmann türü yaratıklara imkan vermemektir. bu ancak kendini imha ederek diğer insanlara rahat yaşam alanı sağlamaktır.
  
  sonunda tabii ki baerlach gastmann'a haddini bildirir; hem de nasıl. yalnız, baerlach, romanın sonunda, gastmann'ın cesedinin üstündeki örtüyü kaldırır ve ona bakar. bu arada, baerlach da ömrünün sonuna yaklaşmıştır (bir senelik ömrü kalmıştır). kırk yıllık baerlach - gastmann mücadelesi bitmiştir artık. ancak, baerlach, camus'nün yolunu seçmiş olduğundan dolayı ne memnundur ne de pişmandır.