deizm vs ateizm

• ikisi icin de nedensiz bir ilk neden vardir. deizm bu ilk nedeni tanri (evreni askin bir varlik) olarak isimlendirirken, ateizm bunu evrenin kendisi (madde) olarak varsayar.
  
  konu altina yazilan ve yanlis oldugunu dusundugum bazi seyleri izah etme geregi hissediyorum. agnostisizm tartismadan kacmaz bilakis bir agnostik zihninde surekli bir tartisma icindedir. tum pozisyonlara supheci yaklasir, surekli dogruluklarini test eder. ya eldeki verilerle en azindan su an icin bir sonuca ulasilamaz der ya da bilimin limitlerinden dolayi bu sonuca insan aklinin hicbir zaman ulasamayacagini iddia eder.
  
  ateizm, agnostisizm ve deizm farklidir ama herkesin dusundugu gibi birbirine cok uzak kavramlar degildirler. ateizm tanrinin olmadigi yonunde kisisel bir kanaat icerirken, deizm de insani askin bir varligin olabilecegi yonde kisisel bir kanaat icerir ancak her ikisi icin de kesin bir yargi soz konusu degildir. ilk cumledeki gibi ayni seyi farkli yorumlarlar. bu uc pozisyon da aslinda yanar doner renge sahip bir nesne gibidir. farkli acilardan farkli renkte gorunen bir nesne sonucta ayni varliktir. herbir renk aslinda ayni nesnenin farkli bir renk ozelligini on plana cikarmaktadir. aradaki tek fark aslinda budur. yani neyi on plana cikardiklari farklidir. bu ucunu daha iyi anlamak icin aslinda ateizm hakkinda daha once yazdigim su yaziyi okuyabilirsiniz. (bkz: #60084035) teizmi anlamadan ateizmi anlamak mumkun degildir.
  
  o sebeple deizm tanri yoktur demeye cesaret edememekten ya da agnostik bir bakis acisindan korkmaktan ileri gelmez. bir kere burada tartismanin odagindaki tanri kavrami bilinen dinlerdeki tanri kavramindan cok farklidir ve artik anonim bir tanri ya da evreni askin bir varlik halini almistir. dinlerdeki sonradan uydurulmus veya ekstra sifatlarla donatilmis tanrilara bu tartismada zaten yer yoktur.
  
  bu uc fikir arasindaki gecis o kadar yumusaktir ki ornegin bir ateist ya da deist tanri fikri uzerindeki kanaatleri farkli olsa da agnostik (supheci) yanlarini hicbir zaman kaybetmeyebilir. dolayisiyla her iki pozisyon aslinda agnostistik olabilir ama bu supheci yanlarini cok on plana cikarmak istemezler. diger yandan bir agnostik de kisisel olarak ateistik ya da deistik bir kanaate varabilir ama pozisyon olarak hala kendisini agnostisizm ile ifade edebilir. bu, fikir gelistiren bireyin bu ozelliklerden hangisini daha cok on plana cikarma istegiyle sekillenen bir durumdur.
  
  bir nedensiz ilk neden olmak zorundadir. felsefik acindan mutlak yokluk ile mutlak varlik keskin bir bicagin iki yani gibidir. arada net bir ayrim vardir. teorik fizikcilerin bahsettigi yokluk kavrami felsefedeki yokluk ile bir degildir. fizikciler yokluktaki bir dalgalanmadan bahsederken aslinda (+1)+(-1) = 0 gibi mukemmel simetriden olusan bir yokluktan bahsederler. yani onlarin yoklugunda aslinda birseyler zaten vardir. felsefik yokluk ise 0 = 0 gibi birseyi isaret eder ve buradan bir varligin meydana gelmesi imkansizdir. o yuzden basindan beri birseylerin hep var olmasi gerekir.
  
  bunu basit bir dusunce deneyi ile de test edebiliriz. sebep sonuc iliskisine bagli olarak sonsuz geriye dogru "neden" sorusunu sordugumuzda bu nedenlerin bir sonu gelmeyecegi icin geriye dogru gittigimizde herhangi bir nedeni baslangic olarak ele alip, baslangic kabul edilen o "neden" sorusundan su anki neden sorumuza dogru gelmek hicbir zaman mumkun olmayacaktir. bu da gercek anlamda bir yokluktan bir varlik meydana getirmenin imkansizligini gosterir.
  
  o vakit basindan beri bir seyler hep vardir. nedensellik ilkesi sonsuzda geriye giden bir nedenler zinciri olusturmaz bir ilk nedensiz neden olmak zorundadir. o sebeple ne deizm ne de ateizm sirasiyla tanri (evreni askin bir varlik) ya da evrenin kendisi (madde) icin peki bunlari kim yaratti diye sormaz cunku o nedensiz ilk nedendir ve bu durum nedensellik ilkesiyle de celismez.
  
  pek bilinmez ama militan bir ateist olarak gorulen richard dawkins aslinda evrenin kanunlarini meydana getiren, matematikci bir deistik tanriya acik kapi birakir. deistik bir tanrinin guclu bir delil ile savunulabilecegini soyler [1, 2]. boyle bir deistik tanriyi 50 yil ateizm savunuculugundan sonra kabul eden antony flew gibi henuz kabul etmemistir ama bunun kabul edilebilir durum oldugunu da bana gore itiraf etmistir.
  
  [1] https://www.youtube.com/watch?v=mgrevem_j1o
  [2] http://www.faithstreet.com/…-still-an-atheist/11968