f-117a

• "ground attack" uçağı diye tabir edilen, havadan karaya bombardımanlarda kullanılan, stealth'le özdeşleşen lockheed modeli.
  
  bu özelliklere sahip taktiksel bir bombardıman uçağına olan ihtiyaç, soğuk savaş sırasında kullanılan ağır, hantal ve büyük amerikan bombardıman uçaklarının, "sam"^* diye adlandırılan karadan-havaya füzeler ile avlanabilmesinden doğmuştur. verilen kayıplar, usaf'un bu tür saldırılardan etkilenmeyecek etkili bombardıman uçağı talebini doğurmuştur.
  
  bu doğrultuda yapılan çalışmalar, fizik derslerinden hatırlanan "diffraction" yani kırılma düşüncesine dayanmaktadır. dayanmaktadır çünkü uçakların tespit edilebilmesi için kullanılan radarlar, yolladıkları dalgaların geri dönmesi sonucu tespit yapabilmektedir. bu basit fikre aykırı çalışacak bir uçakla emellerine ulaşacağını düşünen mühendisler bu yüzden f-117a'yı birkaç temel nokta üzerine tasarlamışlardır:
  
  -radar dalgalarını emen fuselage yani gövdede kullanılan malzemenin türü. bu sayede gelen radar dalgalarının önemli kısmı, geri yansımasına fırsat bırakılmadan emilmiştir.
  -emilimi kolaylaştıran özel boya. bu da aynı amaca hizmet etmektedir.
  -köşeli/kübik tasarım. bu nokta da emilemeyen dalgalar için düşünülmüştür. alışılagelmiş uçakların dairesel yüzeyleri, radar dalgalarını düzgün şekilde yansıttığı için kolayca tespit edilebilmektedir. fakat f-117a, gözden kaçmayacağı üzere çok değişik ve düz bir tasarıma sahiptir. bu sebeple gelen ışınları kırarak ve yönlerini değiştirerek farklı yerlere geri yollayabilmektedir.
  -radarlardaki başarıyı termal dedektörlerle pekiştiren egzost sistemi. normal savaş uçaklarında görülen tek bir noktadan çıkan motor gazları, ısıyı uçağın arkasındaki o büyük silindir bölgede topladığı için termal saptayıcılarda fark edilebilir. fakat f-117a, iki adet general electric motorundan çıkan ısıyı tek bir egzosttan değil, her iki kanadına yaydığı yassı ve geniş egzostlardan vermektedir. bu sayede sıcaklığı biraz da olsa dağıtabilir ve bunun sonucunda termal kameralarla hemen tespit edilmesi zorlaşır.
  
  işte stealth teknolojisi aşağı yukarı bu temellere dayanmaktadır. tespit edilmesi zorlaştırılan bir uçak olarak, görevlerde kullandığı laser güdümlü bombaları başarıyla yerlerine ulaştırabilir. yani hem çok büyük olmayan, hem radarda görünmeyen, hem de sağlam bir bomba gücüne sahip olan taktiksel bir uçaktır. bu açıdan bakıldığında, havadan statik hedeflere yapılan saldırılarda oldukça iş görür. mesela körfez savaşı'nda özellikle büyük depoların, hareketsiz hedeflerin vurulmasında kullanılmış ve ağır tahribat vermiştir.
  
  fakat güzel görünümünün arkasında eleştirilebilecek noktaları vardır. kanımca bu uçak iş görmesinin yanı sıra, gördüğü işten çok daha fazla gösteriş yapan bir alettir. gerçekten göze çok hoş gelen, devrim niteliğinde bir görüntüsü, çok önemli stealth özellikleri vardır fakat -eğer tespit edilirse- savunma şansı çok ama çok az olan bir alettir. havada kendisine rastlayan ya da istihbaratını alan çok eski bir uçak tarafından bile kolayca avlanabilir çünkü kendini savunacak gelişmiş silahları yoktur. havadan-havaya durumlarda çok ama çok etkisiz bir uçaktır. bu yüzden dogfight^* falan söz konusu olduğu an iş çoktan bitmiştir. ikinci bir eksiği de yüksek hızlara çıkamaması ve istenen çevikliği yakalayamamasıdır. belki bir bombardıman uçağına mach 2-3 gibi süpersonik rakamlar gerekmeyebilir, evet. ya da çok atik ve yüksek manevra kabiliyetli olması da şart değildir. fakat bu iki özellikten^** birine bile sahip olmayışı, proje bedeli/birim fiyatı bu kadar yüksek olan ve kendini savunamayan bir uçağın açıkça yem yapılması anlamına gelmektedir. peşine düşen bir uçağı fark ettiğinde ne gidip onu düşürebilir, ne hızlanıp mekanı terk edebilir, ne de hızlı manevralarla ondan kaçabilir. belki de yapabileceği tek şey büyük bir rakam sayılabilecek maksimum yüksekliğine, yani 68-69bin feet'e ulaşmaktır. uçak ses duvarının hemen altında, yani "yüksek sub-sonic" diye tabir edilen hızda uçabilmektedir. maksimum hızı mach 0.90-0.92 arasındadır. bu da bir kaçış durumu olduğunda belki bir sorun olabilir. çünkü ses hızına çok yakın olan, fakat onu aşamayan uçaklar genelde dengesiz ve sarsıntılı uçuşlar yaşayabilirler. bakımı da ortalama bir uçağa göre daha pahalıdır. ayrıca bu uçağı inişlerde yavaşlamak için paraşüt kullanırken görebilirsiniz. bunu görüp de havalı bir özellikmiş sanmaktansa, o kadar hızla uçmayan bir uçak olarak yeterli "air brake" e sahip olmadığını düşünmek sanki biraz daha mantıklı olacaktır. zaten onun 30 sene önceki teknolojisi, sonradan northrop grumman b-2, lockheed martin f-22 ve jsf/f-35 gibi uçaklarla daha da ileri götürülmüştür.
  
  yani uçak iyidir hoştur, bomba konusunda yetkindir fakat savunmasızdır ve biraz göz boyar; amerikan hava kuvvetlerinin gövde gösterisidir. daha doğrusu gösterisi"ydi" çünkü 2006 yılında emekliliği planlanmış ve son f-117a 2008'de iniş yapmıştır.
• lockheed tarafindan uretilen, ustun bircok ozellige sahip, sirplar tarafindan alcak ucus sirasinda yerden havaya atilan fuzelerle indirilmis olan ucaktir. havada yakit alma ozelligine sahiptir. 10 yilda dizayn edilmistir ve dizayn edilirken dikkat edilen sey goruntusu degil ram (radar absorbent material) ve rcs (radar cross section) teknolojilerine maksimum uygunluk gostermesidir ve goruntusunun tersine aerodinamiktir. tek kisiliktir ve disi ram ile kaplidir. yagmurda fark edilmesinin sebebi ise ortalama bir yagmur damlasindan buyuk olmasindan kaynaklanmaktadir.
• geceleri ışık sistemi kapalıyken gözle de yakalanamayacağı gibi, ne kadar alçaktan uçarsa uçsun bir boeing uçağından 10 kat daha sessiz olmasından ötürü yakalanması zor uçak modelidir.
• sadece bombardiman ucagidir. diger bir ucaga ancak kursunlarla ates edebirlirsiniz. herhangi bir hava fuzesi barindirmaz. (bkz: usaf)
• radara yakalanmama özelliği gövde kaplaması, kullanılan malzeme, gövdenin şekli gibi pek çok etkene bağlı olan ve artık griye boyanıp grayhawk kod adını alan taktik bombardıman uçağı.
• belirli bir hizda, yukseklikte ve belirli hava ko$ullarinda radara yakalanmayan nazli ucak.
• varlığı ilk üretiminden 7 yıl sonra, 1988'de açıklanan hayalet uçak.
• b2'nin selefi olan efsanevi uçak. evet, özellikleri (radara yakalanmama hariç) yapıldığı zamana göre bile müthiş değildir ama dizayn olarak halen günümüzdeki uçaklara göre çok daha iyidir. öyle ki; amerikan hava kuvvetleri'nin gücünü göstermek bakımından semboldür ve çok güzel bir propaganda malzemesidir.
• we're sorry, we didn't know it was invisible.
  (sirp pankartlari)
• düz ve keskin hatlara sahip olmasının sebebi, tasarlandığı sıralarda bilgisayar teknolojisinin stealth bir uçağın yuvarlak hatlarla tasarlanmasına elvermemesidir. f-22 de stealth'tır, ancak çok daha yuvarlak hatlara sahiptir dikkat ederseniz.