fikri mülkiyet hakları

• (bkz: fikri mülkiyet hırsızlıktır)
• avrupa birliği denen sömrürücülerin bu konuda bile "tükenme lkesi" denen zımzımla bizim a.zımıza s.. haklar....
• fikri mulkiyet haklarina konu olabilecek haklar, fikri haklar ve sinai haklardir. sinai haklar, marka, patent vb. alanlari kapsar. fikri haklara ise fikir ve sanat eserleri kanununda yer verilmistir. bu kanunda fikri haklari, yalnızca ilim edebiyat, guzel sanat, musiki ve sinema eserleri sahiplerinin hakları teskil eder. bu haklar sinai haklar gibi tescile tabi olmadiklarindan, bunlarin korunması tabiki de "copy paste" kulturune yabanci olmayan neslin yetistigi bir donemde cok zor olmaktadir.
• fikri mülkiyet hakları sözleşmeleri yalnız "...fikirlerin ve bilgilerin, anlaşmada belirlenen 'kullanıcı komitesi' dışına çıkmamasını garanti etmek..." üzere imzalanmaz. aynı zamanda merkez ülkelere mensup şirketlerin yarı-çevre yahut çevre ülkelerden satın aldıkları şirketlerin ar-ge bölümlerinin kapatılması üzere de imzalanır; bu şirketler bulundukları yerlerde "araştırma" yapmayacaklarına dair resmi sözleşmeler imzalarlar!
  
  ya bu arada, bir soru sormak isterim: dünyanın dört bir yanından amerika'ya giden gencecik beyinlerin amerika'da kendi ülkeleri üzerine "bilimsel" araştırma yapmaları üzere teşvik edildiklerini ve bunun neticesinde, amerika'nın "dış dünya" hakkında çok az masrafla, muazzam bir veri tabanı oluşturduğunun "farkında mısınız"?? götürüp kendi ellerimizle teslim ediyoruz bizi denetlemelerine imkan tanıyacağımız bilgiyi,, fakat onlar buralara geldiklerinde hemen bir sözleşme imzalatıyorlar bize "araştırma yapmayacağımıza" dair!!
  
  "in india, local communities discover that medical practices and materials they have used for centuries are now owned by american companies, so they should be bought from them; with the biogenetic companies patentizing genes, we are all discovering that parts of ourselves-our genetic components-are already copyrighted, owned by others".*
  
  zizek, s., "have michael hardt and antonio negri rewritten the communist manifesto for the twenty-first century?"
  
  http://lacan.com/zizek-empire.htm
  
  diyor ki zizek amca, yani,
  
  "hindistan'da, yerel cemaatler fark ediyorlar ki yüzyıllardır uyguladıkları, kullandıkları tıbbi yöntemler ve malzemeler artık amerikan şirketlerince sahiplenilmiş durumda ve bu yüzden de onlardan satın alınmalılar; biogenetik şirketleri genlerimizin imtiyazlarını ele geçirmiş durumdalar ve şimdi fark ediyoruz ki parçalarımızın -genetik bileşenlerimizin- her hakkı mahfuz, başkalarınca."
  
  alın size fikri mülkiyet hakkı!!
  
  .............................................
  sahi, ne yapıyoruz kuzum biz burada, sözlükte? bence fikri mülkiyet haklarımızı çiğniyoruz, kendi fikri mülkiyet haklarımızı! kendim dahil olmak üzere, uzanıp hepinizin güzel gözlerinden öpüyorum.
  
  (bkz: ekşi sözlük/#8969887)
• hayat memat, ölüm kalım meselesidir efendim bu. dalga geçmiyorum, gerçekten öyle.
  (bkz: aids).
  
  genelde şunlar fikri mülkiyetin konusudur:
  
  1- patent (patents): trips'e göre bir ürünün/bilginin patentini alabilmeniz için üç şeyi kanıtlamanız gerekir:
  a. "yeni" olduğunu; yani kamusal alana ait olmayacak, herhangi başka birisi tarafından patenti alınmış olmayacak.
  b. aşikar olmadığını (nonobvious); yani o konuda bilgisi olan birisine sorduğunuz zaman aklına gelmeyecek bir yanıt olacak.
  c. faydalı olacak; yani ota boka patent vermiyorlar.
  
  2- telif hakkı (copyrights): kelimeler, simgeler, sesler, renkler, iki ve üç boyutlu nesne ve imgelerden vs müteşekkil her türlü sanat eserini kapsar. yalnız belirtilmesi gereken şu ki, mesela herhangi bir rengin telif hakkını talep edemezsiniz; o renkleri o şekilde bir araya getirmiş olduğunuzun hakkını talep edebilirsiniz.
  
  3- ticari marka (trademarks): bir şirketin ürününü diğerinden ayırmaya yarar. bu arada sunum da bu hakka dahil olabilir (mesela koka kola şişesinin aynısını üretemezsiniz).
  
  4- sürece ilişkin patentler (process patents): genelde kimyasal süreçlerde falan kullanılır. yani mesela "bitkiye bağışıklık kazandıracak bir maddenin enjektesi" sürecinin patenti uluslararası bir şirkete aittir. siz enjekte edemezsiniz, etmek istiyorsanız hakkını ödemeniz gerekir.
  
  5- coğrafi göstergeler (geographical indicators): hemen gene bir örnekle anlatalım. en meşhuru şu ki, eğer fransa'da üretmediyseniz, ürettiğiniz içkiye "şampanya" diyemezsiniz. içkinizi başka bir adla piyasaya sunmak zorundasınız, ürettiğiniz şampanyanın en kralı da olsa.
  
  6- ticari sırlar (trade secrets): mesela wupır'ın benzersiz tadının sırrı falan filan.
  
  imdi çok kısaca bunlar nasıl eleştiriliyor onlara değinelim ve bitirelim:
  
  binlerce yıllık geleneksel sağaltım (tedavi) ve tarım bilgilerinin pek çoğunun şu anda uluslararası şirketlerce her hakkı mahfuzdur efendim. sikiyim sizin "özgünlüğünüzü" eleştirisi en revaçta eleştiridir. ticari marka, güven kazanmış olduğu için taklitlerinden sakınılmasını rica eder ama kazanılan güvenin kaynağı çoğu zaman belirsiz olabilir. adı bir yöreyle özdeşleşmiş ürünlerin içerdiği maddelerin anavatanı başka diyarlar olabilir (ör: isviçre çikolatasının içindeki kakao ithaldir). falan filan.
  
  kaynak veriyim de sallıyorum zannedilmesin:
  may, c. & sell, s. (2006) "intellectual property rights: a critical history", londra: lynne rienner publishers...
• (bkz: trips anlaşması’nın 27.3 b maddesi)
• misal, efendim, şu fikri mülkiyet haklarının konusudur:
  
  diyelim bir tarımsal ilaç keşfettiniz. ve dediniz ki, ben bu ilacı tohuma zerk edersem (enjekte edersem yani), tohum doğal bağışıklık kazanır. hah. işte o zaman çok ciddi bir suç işlemiş oluyorsunuz. neden? çünkü "herhangi bir gen'in herhangi bir bitkiye zerk edilmesi süreci"nin patenti mycogen (şimdiki adıyla dow agrosciences) nam şirkete aittir.
• hemen çok şirin bir sahne anlatalım ^*:
  
  southpark'ta veletler bilgisayardan mp3 indirmekteler. enter'a bastıkları tam o anda helikopterler taramalı tüfekli adamlar cia fbi falan evlerini basar. ne oluyor? çok ciddi bir suç işlemektedirler aslında bu veletler. fikri mülkiyet haklarını gaspetmektedirler. bir sonraki sahne ibret vericidir: robbie williams helikoptere binememekte tek kişilik başka bir uçar aygıta binmektedir.. bakın, der cia fbi ajanları,, sizin yüzünüzden britney spears son model bilmem ne marka arabasının bilmem neresine gelecek bilmem nesini yaptıramadı (çizgi filmde britney spears ağlak bir yüzle tasvir edilmiştir).
  
  öyle işte..
• halk arasında (bkz: kopirayt mopirayt aga, çalan çırpan eşşoğlueşektir) diye özetlenir.
• (bkz: intihal)