• kuran'a inanıyorsanız özgür iradeniz güya vardır.

    sizi yaratan biri var ve sizin tam olarak nasıl davranacağınızı belirliyor, kaderiniz belli. e bunların hepsi belliyse ve sizi yaratan biri varsa, o zaman neler yapacağınız belirlenmemiş midir? belirlenmişse sizin özgür iradeniz yoktur, yalnızca programlanmışsınızdır.
  • bu konuyla ilgili biraz olsun kafa karısıklıgını gideren bir yazı okumustum. yazıda söyle diyor:

    "her şeyin kökenine baktigimizda bilincin, biyolojiye, onun kimyaya, onun fizige, onun da matematige dayandıgını görürüz. elektronlar saga ya da sola canı istedigi, yani özgür iradesi olduğu icin degil de fizik kanunları onu öyle yapmaya zorladıgı icin döner. bir elektronun davranısı aşırı derecede kaotik karmasıklıgı nedeniyle belirlenemez olabilir ama yine de belirlenmistir. hepimiz atomlardan olustugumuza ve fizik kanunlarına baglı olarak son derece karmasık bir sekilde düzenlendigimize göre bizim davranıslarımız da belirlenmistir. fakat tıpkı elektronlarda oldugu gibi bizim davranıslarımız da son derece kaotik bir karmasıklıga sahip oldugundan belirlenemezdir.

    aldıgımiz kararları özgürce aldıgımızı zannetsek de aslında öyle degiller. aksine bizi etkilediginden bile haberimizin olmadıgı pek çok etken tarafından belirlenmektedirler.
    o zaman 'kontrol bizde degil' gibi düsünebilirsiniz ancak boyle dusunerek belirlenimcilikle kaderciligi karıstırmıs olursunuz.

    makrokozmik bakıs acısından her sey belirlenmistir. yine de her bireyin mikrokozmik bakıs acısından hicbir sey belirlenmis degildir; cünkü hic kimse daha sonra neler olacagını bilmiyordur. bizi karar almaya zorlayan sayısız dıs etken vardir. örnegin, eğer yağmur yagarsa şemsiyemizi açarız. bu karar belirlenmis olmasına ragmen bize aittir cünkü bizim tarafimızdan önceden belirlenmemektedir; fizik kanunları o sırada yagmur yağmasını söyler ve beynimizdeki yazilım da semsiye acmanın bu dıs etkene verilecek uygun bir tepki olduguna karar verir. özgür irade simdiki zamanla ilgilidir. fakat gecmiste yaptıklarımızı degistirmemiz mümkün degildir. olan olmuştur. yani gecmis belirlenmistir. eger hem gecmis hem de gelecek, farklı boyutlarda olsa da, mevcut ise öyleyse gelecek de belirlenmistir.

    bilim her olayın bir sebep ve sonucu oldugunu kesfetti ve sebepler onceki olayların sonucları ve sonuclar da sonraki olayların sebebidirler. eger bu aralıksız sebep-sonuc iliskisini en sonuna kadar götürürsek marquis laplace'in on sekinci yüzyılda tespit ettigi gibi, evrenin simdiki hali de onun onceki halinin sonucu ve kendinden sonra gelecek olanin da sebebidir. eger tüm maddeyi, enerjiyi, n'inci dereceden tüm kanunları bilebilseydik bütün gecmis ve gelecegi de hesaplayabilirdik. laplace'in* de dedigi gibi gecmis ve gelecek gözlerimizin onunde belirmis olurdu.

    bunun sonuncunda "her sey belirlenmistir" diyebiliriz. bir bakımdan gecmis ve gelecek de mevcuttur. gelecegi degistiremeyiz; cünkü onlar farkli zamanlardaki aynı seydir. bu yüzden gecmis gibi gelecek de belirlenmistir. mekan ve zaman aynı seyin farklı tezahurleridir. gecmis ve gelecek aynı zamanda olmasa da vardır.

    her seyin belirlenmis olması, olmus olmakta olan ya da olacak olan her seyin zamanın baslangıcında bilindigini gosterir. "
  • ''benlik yoktur, ruh yoktur, tin yoktur, zihin yoktur, akıl yoktur.'' (bkz: u.g.krishnamurti)

    irade ya da(bkz: geist) istersen (bkz: maya) bilinmeyen bir terimlerin en şahşalısıyla cevap veriniz: bir anlam bulma noktasında bir şey çıkmayacaktır. hafızamdaki irade mi hmmm beynim ve ben mi? olsaydı bilirdim! o da irade dediğimizde buruk bir afallamış aklımızdan öteye bir şey pek kalmıyor... sıçıp sıvadığım akıttığım beden ve iki-üç biyolojik külfetin, dağılan arta kalanı belki olurdu.

    (bkz: eugene ıonesco) bu "yaşamayı istemek" sözünün de hiçbir anlamı yok.

    arzularla doluysam bu iradenin yükümlülüğüdür gibi apansız saçmalıkları baş tacı yaptıkça, bunlarla süren tartışma boğuk tartışma girdabından başka hiçbir şey kalmaz geriye.

    ''ey, bilge! dolayısıyla, bu evrenin ötesinde bir şey olmadığı sonucuna varın. göze çarpana öncelik verin ve bilgimizin ötesinde olana sırtınızı dönün.''
    nastika (2.108.17)
  • yoktur
  • küçük seçimler yapabiliyor olmak özgür irade sahibi olduğumuz anlamına gelmiyor.
    bunu anlayabildiğimizde belki biraz daha ufkumuz genişler.

    harari'nin bir kitabının son cümlelerinde şuna benzer bir şeyler karalamıştır;

    hayatmızda çevremiz hep duvarlarla kaplı, bu duvarları aşabilmek için çaba gösterip aştığımızda, özgür olduğumuzu düşünüyoruz...
    ama aslında daha geniş bir bahçeye sahip daha geniş duvarlı daha büyük bir alana çıkıyoruz, alan genişliyor gibi gözüküyor ama çevresi hep duvarlarla kaplı.

    yazarken buldum:
    "etrafımızdaki hapishane duvarlarını yıkıp özgürlüğe koştuğumuzda aslında daha büyük bir hapishanenin geniş bahçesine doğru koşuyoruz."
  • cebindeki paran kadar özgür iraden vardır.
  • irade bir şeyi yapıp yapmamaya karar verme gücüdür. kararlarımızı var olan seçenekler arasından, bizim için hangisinin kısa veya uzun vadede en iyisi olduğu düşüncesine göre veririz ve bunda özgürüz. dolayısıyla özgür irademiz vardır. ancak seçenek yaratma veya verdiğimiz kararın sonucunda ne tecrübe edeceğimiz konularında bağımlıyız. sonuç olarak özgür irademiz var, mutlak özgürlüğümüz yoktur.
  • özgür iradenin günlük hayatta yaptığın tercihler anlamına gelmediği konusunda anlaşalım. daha çok eylemleri(mizi), söylemleri(mizi) yorumlamamızda mevcuttur. örneğin, bir tavsiyeye uyup uymama kararını verecekken bu tavsiyenin salt bir tavsiye olarak algılanması ile sübliminal olarak hükmedilmek olarak algılanması arasındaki tercih. lacan'ın da belirttiği gibi, birine borç vererek sadece ona para vermiş olmazsın. ya da birine hediye alarak sadece ona hediye almış olmazsın. sen istemedikçe tabağını yemekle dolduran anneni kırmamak için susup yediğin yemeği en sonunda kabul etmemek gibi.
  • maalesef özgür irade sandığınız şeyler sadece önceki deneyimlerinizin ve genlerinizden gelen bazı dürtülerinizin "içimden öyle geldi" şeklinde sizi yönlendirmesinden ibarettir. koşullandırma deneylerinde görüldüğü gibi eğer önceden bir seçime koşullandırılırsanız o seçimi kesinlikle yaparsınız. bu iki kere iki dört kadar kesindir hemde. yani özgür irade sandığımız şey tamamen bir yanılsamadan ibarettir.
    bu konuda daha yetkin biri tarafından "koşullandırılmak" için: "david eagleman-incognito" adlı kitaba göz gezdirebilirsiniz.
  • özgür irade vardır,
    özgür irade yoktur,
    mesele sonsuza dayalı bir özgür iradenin olmaması
    mesele kısıtlı bir özgür iradenin olması
hesabın var mı? giriş yap