petrol krizi

• tarihte bir çoklari vuku bulmus kriz çesididir. 2 türlü meydana çikabilir:
  
  1. 1973 petrol krizindeki gibi opec'in kasti hareketiyle.
  2. arz ile talep arasindaki dengenin dogal artis veya dis etkenler dahilinde sarsilmasiyla.
  
  hali hazirda içinde bulundugumuz süreçte, bu 2. maddeye dayanir bir durum söz konusudur. petrolün son 14 senedir (körfez savasindan beri) ilk defa böyle tavan yapmasi ve varilinin 40$'dan satilmasi 3 nedene dayanir:
  1. abd merkez bankasi nin faizleri artirmasi
  2. irak savasi
  3. çin ve hindistan'in dünya ekonomisi bazinda önlenemez yükselislerinin ham madde ve petrol fiyatlarina etkisi.
  
  buna karsilik dolar-euro paritesinin son senelerde euro lehine olmasi ab'yi bir nebze bu krizden korumus olsa da, son zamanlarda dollarin yükselisi bu krizi avrupa'da da hissedilir kilmistir.
  
  spekülatif stoklamayi ve ekonomide olasi bir duraklamayi önleme amaçli önerilen çözümler arasinda opec'in üretimi arttirmayi sunmasi vardir. yine de önümüzdeki g8 zirvesine ve istanbul’da 28-29 haziran'da yapilacak 2004 nato zirvesine dikkat...
• genellikle peşinden savaşları sürekleyen kriz çeşitidir.
• (bkz: baku ceyhan petrol boru hatti)
• kovboyların kafanıza bomba atma sebebi.
• halihazirdaki krizi takiben dow jones ve nasdaq %1.2 civarinda deger kaybetmis, avrupa borsalari basta cac 40 ve frankfurt olmak üzere %3'e yakin deger kaybederek senenin basindan beri sagladiklari tüm kâri silmislerdir (bkz: çanlar kimin icin çaliyor)..
• yapilan tum arastirmalar gosteriyor ki:
  
  onumuzdeki 20 sene icinde su ve petrol krizi yuzunden dunya nufusunun %12 si bulundugu yerleri terk edecek. kuresel isinma yuzunden %10 luk baska bir kisimda goc etmenin esigine gelecek. dunyada ferah yasam alanlarina dusen insan yogunlugu hizla artacak. gida iretimi azalacak ve kitliklar bas gosterecek.
  
  yani 20 yil sonrayi goren bi takim super gucler simdiden o krizi oteleyecek savasin dugmesine bastilar bile. biz hala, demokrasi, insan haklari, hak ve hurriyet, dini ve siyasi ozgurlukler diye birbirimizi icerde ve disarda yerken, 20 yil sonrasinin ekonomisi ve halkinin refahi icin savasan guclerin oldugunu bilmek cok aci.
  
  yine konuya donersek,
  
  yüz milyonlarca yıl önce, denizlerde yaşayan ya da suların denizlere sürüklediği hayvan ve bitki kalıntıları anaeorabik bir ortamda, gerekli şartlar altında (ısı basınç ve mikroorganizmaların etkisiyle), meydana gelen petrolun kesfedilis ve ongorulen bitim tarihine oraninin yok cok ama cok kisa olmasi bu krizin en onemli sebeplerinden biridir. krizin bir diger can alici sebebi ise hali hazirdaki tum ekonomilerin petrol tabanli olusudur.
• crude impact belgeselinin televizyonlardaki türkce ismi.
  
  mutlaka ama mutlaka izlenmelidir.
  
  (bkz: #54464130)
• 1929 büyük buhranı kadar dünyayı büyük bir krize sokan şey 1973 petrol krizidir.
  petrol ihraç eden ülkeler örgütü (opec) 1960 tarihinde bağdat konferansında, önde gelen abd ve hollanda petrol şirketlerinin baskılarına karşı çıkmak amacıyla kurulmuş ve birlikte hareket eden örgüt üyeleri, ülkelerinde batılı şirketler tarafından üretilen petrolden daha yüksek pay almaya başlamışlardır. 1970'lere gelindiğinde batılı petrol şirketleri karşılarında birleşik bir blok olarak petrol üreticilerini bulmuşlar ve pazarlık güçleri azalmıştır.
  
  bunun üzerine amerika 1971’de abd altın borsasında tek geçerli değişim birimi olan abd doları olarak belirten bretton woods antlaşmasından çekildiğini açıklar. değeri 1944 yılındaki antlaşmayla sabitlenmiş olan dolar bu kararla beraber dalgalı olacaktır. bu kararın hemen ardından ingiltere benzer bir kararla ingiliz poundunu dalgalı kura geçirir. doların değeri düşmeye başlayınca opec ülkelerinin gelirleri de düşer. opec ise karşı hamle olarak bundan sonra petrolün fiyatının dolara değil altın değerine göre hesaplanacağını beyan eder ama uygulamaya geçiremez, geçirmeye çalışan liderler ise teker teker öldürülmüştür. (allende, saddam, kaddafi vb.iran sırada)
  
  opec ülkeleri 6 ekim 1973’te başlayan arap-israil savaşını (yom kippur) bahane ederek önce amerika ve hollanda daha sonra batı avrupa ve japonya’yı kapsayan petrol ambargosu başlatırlar. savaş 20 gün sürer ama ambargo altı ay devam eder. 17 mart 1974 tarihinde washington’da yapılan petrol zirvesi neticesi amerika’ya uygulanan petrol ambargosu kaldırılır.
  
  petrol krizi olarak adlandırılan petrol ambargosunun dünya ekonomisine etkileri umulandan fazla olur. petrol fiyatı ambargo sürecinde 4 kat, 1970’e göre 7 kat artmıştır. petrole yüksek fiyat ödemek zorunda kalan gelişmekte olan ülkeler bu açmazdan en çok etkilenen ülkeler olacaktır.
  
  burada gelişmekte olan ülkeler kategorisinde olan türkiye’ye ayrı bir paragraf açalım. türkiye petrol krizinin yanı sıra kıbrıs barış harekatı yüzünden uygulanan ambargo ile birlikte iflas noktasına gelmiştir. enerjide dışa bağımlılık nedeniyle petrol ve ürünlerine ödediği para bütçeyi paramparça etmiş, benzin, tüp, yağ kuyrukları almış başını gitmiştir. bu kuyruklar pahalılığın yanı sıra ithal edilememe kaynaklı yokluktandı. yani paran olsa da bulamıyordun.
  
  peki abd’de kuyruk olmadı mı? tabi ki olmuştur. kriz döneminde abd’de benzinin galon fiyatı 38.5 sentten 55.1 sente çıkar. new york borsası ise bu dönemde 97 milyar dolar değer kaybeder. bunun üzerine abd dışişleri bakanı henry kissinger enerjide dışa bağımlı olmayan bir abd’yi amaçlayan bağımsızlık projesini açıklar. abd başkanı nixon, petrol ürünlerinin fiyatını, üretimini ve satış koşullarını kontrol altına alan acil petrol kanunu’nu imzalar. abd petrol fiyatlarını kontrol etmeye çalışmasıyla kriz daha da büyür. yokluğa çare olarak piyasadaki benzine karne uygulaması getirilir. ayrıca plakalarda tek-çift numaraya göre ayın tek-çift günlerinde benzin satılmaya başlanır. birçok petrol istasyonu kapanır. petrol tüketimini azaltmak için 1974 yılında otoyollarda hız limiti olarak saatte 55 mil (90 km) belirlenir. dayton, nascar gibi otomobil yarışları iptal edilir, yaz-kış saati uygulamasına geçilir. yakıt tasarrufu zorunluluğu yüzünden abd’deki üç büyük otomobil üreticisi firma yeni modellerinde yakıt tasarrufuna önem vermek zorunda kaldılar. 1980'li yıllara gelindiğinde artık önceki geniş hacimli ve büyük motorlu otomobillerin yerini daha verimli, küçük, önden çekişli ve küçük motor hacimli araçlar aldı. ancak bu dönüşüm gerçekleşene kadar piyasayı toyota, honda ve nissan ele geçirmiştir bile.
  
  kissinger’in enerjide bağımsızlık projesi neticesi günümüzde opec ülkelerinin gücü çok azalmıştır. rusya güdümündeki mısır, ırak, suriye’den mısır ve ırak abd güdümüne geçmiştir. ayrıca suudi arabistan ve kuveyt’le bilrikte çoğu arap ülkesinin abd güdümüne girmesi petrol fiyatlarını belirleyici unsur olmuştur. suudi arabistan 1970 öncesi 1.1 milyon varil petrol üretirken abd baskısı ile bugün 10 milyon varilden fazla petrol üretmektedir. yoksulluğun yoğun olduğu petrol ihracatçısı ülkeler (meksika, nijerya, cezayir, venezuela, libya) geçiş dönemine hazırlıksız yakalandıkları için ekonomik krize girmişlerdir.
• an itibari ile ingiltere de petrol krizi yaşanıyor onu takip eden ülke hollan da oldu buğün itibari ile hollan da petrole zam yaptı.
  
  2 euro olarak güncelledi.
• iskandinavya hükümetlerinin işine yarayan krizdir. önümüzde ki 5 yıl içinde fosil yakıtlı araçlarin satılması yasaklanacak zaten şuanda inanilmaz vergi farkı var, dolayısıyla kime göre kriz olduğu biraz sorgulanmali ya da kimi ne kadar etkileyeceği.