scram

• nukleer reaktorlerde calisan teknik personel jargonunda, "safety control reactor axe man" aciliminin yanisira, "start cutting right away man" ve "super critical reactor axe man" acilimlari da kullanilan terim.
• ing. toz ol!; siktir olup gitmek, basip gitmek, tüymek.
• ingilizce: "safety control reactor axe man" (guvenlik kontrolu reaktor balta gorevlisi) teriminin kisaltmasi.
  
  chicago universitesi nezdinde yurutulen ilk nukleer reaktor deneyi calismalari sirasinda dogan bir terim.
  
  sozkonusu deneylerde, guvenlikten sorumlu bir gorevli bulunurdu. elinde bir balta ile hazir bekleyen bu kisi, deneyin herhangi bir asamasinda bir sorun basgostermesi halinde, kontrol cubuklarinin asili oldugu ipi balta ile keserek derhal mudahale eder ve boylece tepkimenin aninda durmasini saglardi.
  
  amerikan sokak agzinda tomurmak, ucurmak anlamina da gelen bu sozcuk, kontrol cubuklari marifetiyle bir nukleer reaktordeki tepkimeyi hizli bir sekilde durdurmak anlaminda gunumuzde de kullanilmaktadir.
• (ing.)^* abd argosunda şu iki anlama gelen sözcük:
  
  1- sıvışmak, tüymek, kirişi kırmak, kaçmak.
  
  örnek: helen and jim wanted to be alone, so they told her little brother to scram.
  
  2- defol, bas, çek arabanı...
  
  örnek: you're not wanted here, so scram!
• asıl amacı acil durumda rektörü kapatmak değildir. günümüzde faaliyet gösteren birçok nükleer reaktörde online fueling, yani reaktör çalışmaya devam ederken yakıt takviyesi yapılamamaktadır. dolayısıyla rektörün kapatılarak tükenen yakıtın yenisi ile değişilmesi gerekmektedir. scram esasen bu durum için kullanılır ve genel bakımlara da bu esnada yapılır.
  
  scram olan reaktörde ortaya çıkan enerji birden %7'lere kadar düşer. bir haftanın sonunda bu oran %0.2 seviyesine kadar düşer. tabii kullanılan yakıta, yakıtın tükenmişlik durumuna, nükleer reaktörün dizaynına göre bu oranlar farklılık gösterebilir. scram, nükleer reaksiyonu çok büyük ölçüde durursa da decay heat, yani stabil olmayan ağır atomların kendi kendine bölünmesi sonucu ortaya çıkan ısıyı engellemez. dolayısıyla scram olan reaktörün soğutma sistemine ihtiyacı vardır. birinci ve ikinci nesil reaktörlerde bu soğutma işi reaktörü su altında bırakılarak sağlanırken ve üçüncü nesil reaktörlerde pasif soğutma sistemleri kullanılmaktadır. fukushima'da gerçekleşen patlamanın sebebi de sik kafalı japon mühendislerinin reaktörü su altında tutmayı başaramamaları, aşırı ısınan reaktörün hidrojen üretmesi sonucu olmuştur. fukushima 3. nesil bir reaktör olsaydı hidrojen patlaması çok büyük bir ihtimalle yaşanmayacaktı.
  
  ruslar'da az-5 olarak isimlendirilir.
• (bkz: salted challenge response authentication mechanism)