• kartopu dünya hipotezi. olay su: bazi bilim insanlari bundan 750 milyon yil ile 650 milyon yil önceki periyodda dünyanin tam üc kez tamamen veya cok büyük bir kisminin buzullarla kaplandigini, hatta en son olaninin yaklasik 10 milyon yil sürdügünü öne sürmekteler. bu sebeple kartopu dünya denmekte.

    öyle deli sacmasi diye gecilemeyek bu hipotezi destekleyen ve cürüten pek cok kanit bulunmaktaymis. bu hipotezin en büyük kaniti dünyanin bircok bölgesinde kutuplara cok uzak olan bölgelerde bile rastlanan buzullar tarafindan olusturulmus tortul kayalarmis. öte yandan bir rus bilim adami 1960'larda eger dünyadaki buzul kütlesi yeterince genislerse albedo etkisinden dolayi tüm dünyanin buzullarla kaplanmasinin mümkün oldugunu ispatlamis. baska bir bilim adami o döneme ait olan tortul kayalarda yaptigi magnetizm ölcümleri sonunda grönland ve svalbard adalarinin [kuzey kutbuna yakin iki ada] o dönemde iliman iklim kusaginda olduklarini bulmus [unutmayin: kitalar hareket eder].

    bu hipoteze karsi cikan bilim insanlarina göre dünya'nin öyle bir durumdan kurtulup tekrar isinmaya baslamasi hemen hemen imkansizmis. ancak buna karsi kartopu dünya hipotezini savunanlarin elinde güclü gercekten güclü bir kanit var: yanardaglar. dünyanin böyle bir devirden kurtulmasi pekala cok büyük yanardag faaliyetleri sayesinde mümkün olmus olabilir. bu sadece yanardaglarin püskürttügü sicak magmadan degil aslinda daha cok yanardaglardan cikan karbondioksit gazi sayesinde mümkün olmus olmali diyor snowball yandasi bilim insanlari.

    bu hipoteze karsi olanlarin öne sürdügü daha güclü bir argüman var. eger gercekten dünya öyle bir devir yasadiysa yani tüm dünya buzullar altinda kaldiysa, dünyadaki yasamin tamamen bitmesi gerekirdi ve canli yasami bir daha ortaya cikamazdi veya cok daha gec ortaya cikardi. tabi ki bunun cevabi da verilmis. antarktikada, buzul altindaki denizde arastirma yapildiginda günes isiginin buraya ulasabildigi ve fotosentez yapabilen mavi-yesil alglerin varligi görülmüs. daha da ilginc olansa ordaki buzun yapisiymis. o bölgedeki buz tipki cam gibi saydammis, bu sayede günes isinlari buzulun icinden gecip denizin icinde bir hayata olanak sagliyormus. büyük ihtimalle dünyanin kartopu döneminde ekvator bölgesindeki buzullar da cok kalin degilmis ve bu sayede fotosentez yapabilen canlilar hayatta kalabilmis diyor "snowball"cu bilim insanlari.

    öyle veya böyle ilginc bir hipotez. yarin öbür gün ufocu manyaklar uzaylilar dünyayi isitti da o sayede yasiyoruz simdi de diyebilirler bu hipotez hakkinda, kim bilir.
  • mantıklı hipotez. dünyanın karla ve buzla kaplanması, kar beyaz olduğu için, gelen güneş ışınlarının geri yansıtılmasına yol açar, bu da havanın soğumasını ve kar yağmasının kolaylaşmasını sağlar. yine kar yağınca hava biraz daha soğur, yine kar bol yağar ve daha güney enlemlere yağar... bu döngü herhangi bir sebeple kırılamaz ise her yer kar ve buzla kaplanacaktır. kar örtüsünün mevcut olduğu yerlerin çevrelerine göre daha soğuk olması, her zaman gözlenebilecek bir meteorolojik olaydır ve ülkemizde de yaşanır.
  • dünyanın geçmişte birkaç defa tamamen donduğunu, ortalama 1-2 kilometre kalınlığında buz tabakasıyla örtüldüğünü öne süren hipotez. evet buna göre tüm dünya beyaz, yumuşak, sevimli bir top olmuş.

    hikaye şu:
    5 milyar yıl önce güneş parlamaya başladı, ancak ilk zamanlarda şimdiki kadar enerji yayamıyordu. bu esnada gezegenler oluşuyor ve serbest oksijen diğer elementlere bağlanıp hapsoluyordu. tıpkı mars gibi, dünya atmosferi de bol miktarda karbon dioksit içermekteydi. 4 milyar yıl önce dünya üzerinde yaşam başladı. ilk canlılar kemosentetikti. 3,4 milyar yıl önce fotosentez başladı. milyonlarca yıl boyunca dünyanın her tarafına yayılarak baskın hale gelen fotosentetik bakteriler, atmosferdeki karbon dioksiti parçalayarak durmaksızın serbest oksijen (o2) ürettiler. böylece dünya, diğer gezegenlerden farklı olarak, oksijen dolu bir atmosfere kavuştu.

    ilginç olan, o dönemde dünyadaki canlıların çoğu için oksijen zehirliydi. trilyarlarca kemosentetik canlı oksijende boğularak yok oldu. hatta bunun, dünya tarihindeki en büyük canlı katliamı olduğu sanılıyor. bu toplu imha sonrası fotosentetik bakteriler evrim treninin başına oturdular.

    atmosfere hızla yayılan oksijen, sera gazlarıyla birleşmeye başladı. dünyayı sıcak tutan metan gazı tabakası oksijen tarafından delindi ve gezegen ısı kaçırmaya başladı. atmosferdeki metanın en büyük kaynağı olan kemosentetik türler de siyanobakteri istilası sonucu yok olmaya yüz tuttuğundan metan üretimi kesildi. böylece 2,4 milyar yıl önce tüm dünya yüzeyi dondu. (güneşin henüz şimdiki kadar güçlü olmadığını hatırlatalım)

    bu ilk kartopu dönemi, hipoteze göre, 300 milyon yıl sürdü. atmosferde biriken oksijen bir noktadan sonra ozona dönüşmeye başlayınca sera gazlarının oksitlenmesi durdu (bu süreci tam anlamadım). sonraki 1,5 milyar yıl boyunca atmosferdeki bu dalgalanma devam etti ve özellikle bu dönemin son evresinde dünya bistabil denen bir duruma girdi. yani birkaç milyon yıl boyunca ozonlaşma yaşanıyor ve dünya ısınıp ılımanlaşıyor, sonraki birkaç milyon yılda serbest oksijende artış başlayıp dünyayı donduruyor ve bunlar birbirini takip ediyordu.

    son kartopu dönemi 650-635 milyon yıl önce etkili oldu. bu dönemde sadece ekvatorda denizlerin bulunduğu, dünyanın geri kalan yüzeyinin donduğu sanılıyor. tabii yüzeydeki buz tabakasının altında, okyanusun derinliklerinde zengin bir hayat (bakteriler, ışınlılar, su yosunları, deniz anaları, süngerler, solucanlar vs) barınıyordu.

    bu son büyük kartopu döneminin nasıl ve neden sona erdiğini bilmiyorum, ancak bu dönem bittikten -nispeten- kısa süre sonra kambriyen patlaması yaşandı ve binlerce gelişmiş çok hücreli tür dünyayı kapladı. çocukken izlediğim ve bi bok anlamadığım bir belgeselde, bu kartopu dönemin sona ermesinde solucanların kilit rol oynadığını söylemişlerdi ama hayal meyal hatırladığım için yorum yapamayacağım.

    bundan sonra dünya bir daha kartopuna dönüşmedi, ancak çok daha hafif geçen buzul çağları yaşandı.
  • (bkz: x milyar yıllık dünya)
  • "tanrı dünyayı altı günde yarattı, ol dedi oldu, yedinci gün dinlendi" den hallice olan ama karmaşık süreçleri eksik veri ve kontrolsüz hayal gücüyle ya hesap bilmiyor ya da hiç sopa yememiş metodolojisi kullanarak modellemeye çalışmanın sıkıntılarını da bünyesinde açıkça gösteren hipotez.
  • http://polaris.nipr.ac.jp/…2012na_snowballearth.pdf
hesabın var mı? giriş yap