spacex

• "bünyesinde çalışmak üzere çiftçi arayan uzay firması. şuanda aklınızdan ne geçtiğini tahmin edebiliyorum. evet, düşünmek bile heyecan verici"
  
  aklimdan gecen tabii ki ali nar'in uzay ciftcileri. ciftci deyince insanin beyninde ateslenen milyarlarca noronla, uzay deyince ateslenenlerin arasinda bir tane ortak noron varsa ne olayim, ama adam yazmis.
  
  asil konuya doneyim:
  https://www.reddit.com/…to_of_a_rocket_company_ama/
  
  bu nedir? bu pazarlamadir. ama amaci mal satmak degil, vizyon satmak, hissiyat satmak. bir nevi inception.
  
  elon musk, halihazirda steve jobs gibi kendi basina marka olmus biri. yenilikcilik, kesfetmenin heyecani, vs. bu adamin adi duyuldugunda beyinde ateslenen noronlar da iste bu hissiyatlara neden oluyor. hem spacex hem de tesla motors bu hissiyatin somuta donusmus halleri.
  
  kimse microsoft'un adini duyunca heyecanlanmiyor. veya ulke buyuklugundeki wal mart'in.
  
  bill gates belki bu dunyaya en cok yarari dokunan insanlardan ve yogun vakif isleri yuzunden imaji da epey duzgun, fakat o da insanlari boyle heyecanlandirmiyor.
  
  elon musk, yeni yuzyilin kasiflerinden. insanlar buna biraz hasret duyuyorlar. dogal tabii, zira hep bu kesiflerin hikayelerini okuyoruz ama bir yandan da kesfedilmemis bir yeri kalmamis bir gezegende yasiyoruz (tabii ki denizlerin alti, magaralar vs var, tabii ki dunya kadar canli turu var bulunabilecek, fakat bu isleri yapmak icin cok ozellesmek gerek ve yeni bir kita bulmak gibi degil sonucta).
  
  elon musk, bu ihtiyac ile, insanlarin halen boyle seylerin mumkun olduguna dair besledigi umut ile yukselen bir sembol. bu yuzden de urunlerinin kitlesi sadik. en iyi, en ucuz urun olmak zorunda degil, musteri orada bir vizyonu desteklemekten memnun. apple sadakatiyle ayni mekanizma, ama tabii apple tuketici elektroniginden ibaret oldugu icin ulvi bir takim amaclardan bahsetmek absurd oluyor. tesla veya spacex, apple "tecrubesini" utanmaya gerek kalmadan, gogsunu gere gere ilan etme imkani vererek bizlere sagliyor.
  
  yukardaki hislere ek olarak, burokrasinin verimsizligine, muhafazakarligin sıkıcılıgına, cehaletin banalligine, devletin baskiciligina karsit olanlarin ortak kesisim yeri elon musk
  
  ve bunun atli da dolu. verdigim linkte musk'in cevaplarina, veya diger canli roportajlarina bakin. adam gayet teknik ayrintilara girerek anlatiyor derdini. bu bakimdan steve jobs'dan da daha iyi bir sembol.
  
  biraz riskli bir strateji bu, zira musk bir rezalete karisirsa, bir hata yaparsa butun organizasyon yillar boyunca topladigi maddi manevi krediyi cabucak kaybedebilir. ama bence deger.
  
  musk bir ceo'dan, spacex bir firmadan cok daha fazlasi. tipki nasa'nin bir hukumet kurulusundan fazlasi oldugu gibi.
• elon musk the mars society sunumu notlari - spacex'in 4 yillk plani:
  (ceviriyi yazarken detaylari kacirmis olabilrim, en iyisi imkan varsa yayini izlemek)
  
  -robert zubrin yayina baglandi, spacex ve elon bekleniyor
  -turkiye saati ile 1’de baslamasi gerekiyordu, elon reyiz gec kaldi.
  -zubrin yayini baslatti. elon da buradayim diyor.
  
  -zubrin: elonu tanitmamiz gerekmiyor, spacex bas muhendisi ve kurucusu.
  -elon: bu kamerayi degistirsem mi? boyle iyi mi? ehehehe (dikey cekim yapiyor)
  -zubrin: onceki daha iyiydi
  -elon: ehehehehe
  
  -zubrin: spacex’i baslattin, mars hedefi var amac nedir?
  -elon: amac cok gezegenli bir uygarlik haline gelmek.
  
  -zubrin: starship’le amaclanan nedir?
  -elon: ise sifirdan basladik, hic birsey bilmiyorduk. 3 kere patladi hic paramiz kalmamisti. 4. seferde basardik. falcon 1 deki halimizden bu gune geldik. starship’in amaci mars’ta kendini cevirebilen bir sehir kurmak. eger dunyadan gelen roketler kesilirse mars’da yasam surebilir mi? yoksa olur mu? nukleer savas cikabilir, eger mars’da yasam kendini idare edebilirse hedefimize ulsamis olacagiz. kendini surdurebilen bir sehir. 3. dunya savasindan, volkanik patlamalardan ve asteroid carpmasindan once bunu yapmamiz gerekiyor.
  
  -zubrin: uygarligi kurtaracak bir can sali mi?
  -elon: tam olarak can sali degil, mars yasanilabilir bir yer degil, en azindan benim yasamim boyunca olmayacak. su haliyle can sali demek dogru olmaz, mars’ta hayat suremiyor. amac daha cok bircok gezegende yasayan bir uygarlik olusturup gelecekte olabilecek bir felakete karsi daha dayanikli hale gelmek.
  
  -zubrin: falcon heavy vs starhip, fark ne?
  -elon: once bir hedef belirlemek lazim, dizayn onu takip etmeli. hedef marsa mumkun oldugunca fazla ton malzeme tasiyip sehir kurmak. 100 bin ton, 1 milyon ton. cok fazla malzeme. kucuk roketlerle (kiz kaciranlarla) bu is basarilamaz. alcak dunya yorungesine bile 4 ton tasiyabiliyoruz, bu mars’a ancak 1 ton tasiyabiliriz demek. cok yetersiz. su anda dunyanin tum roket kapasitesi 600 ton. dunya yok olacak desen 1000 ton firlatabilirler (mars’i kastediyor) bu gerekenin binde biri bile degil. su anda bize gerekenin %0.1 ine sahipiz. tek seferlik roketler saka gibi, tek seferlik ucak var mi? tek seferlik at var mi? yok. tekrar kullanilabilir roket gerekiyor. roket isinde tekrar kullanulabilirlik cok zor. cok akilli insanlar bunu deniyor ama zor. her seyi yeniden kullanilabilir yapmamiz lazim. birinci asama ikinci asama dahil herseyi. once parasutle yapalim dedik, ama patladi. parasutcuye kizmistim ama sonra anladim ki parasutle bu is imkansiz, roket atmosfere carpinca patliyor. parasut hikaye. kucuk roketlerle bu isler zor, tasinan yuke degmiyor. 10 tonluk roker yorungeye neredeyse hic birsey tasimiyor. buyuk roketlerde materyal ve kaynak sorunlari cikiyor. kalinlik ve kaliplama teknikleri onemli, boyut onemli. falcon 9 ile booster’i yeniden kullanmayi basardik, fairing’leri de yeniden kullaniyoruz. buyuk basari ama kendi capinda. kullandigi yakita ve boyutuna gore yerel maksimum daha ustune cikamaz, yani bu materyal ve ozellikler ile. kerosen dogru yakit degil, methan daha iyi. roket denklemine gore gaz arkadan daha hizli cikabilirse daha ileri gidiyor, ve yakit oranini arttirmak gerekiyor. methan daha hizli gisiyor.
  
  -zubrin: mars’ta da uretebiliriz.
  -elon: mars’ta evet, ehehehe.
  -elon: oksijen metan karisiminin bir avantaji da daha ucuz ve kolay elde edilebilir olmasi. oksijen uretmek icin sadece elektrik lazim. kolay. kerosen’de durum oyle degil, jet yakiti gibi maliyetli. bu nedenle methan/oksijen ikilisi daha iyi.
  
  -zubrin: buyuk boyut, ucuz yakit. benim sorum su? ne zaman? yorungeye ne zaman? mars yorungesine ne zaman? yuzeye ne zaman?
  -elon: benim gizli bir ajandam yok. ehehehe. kisisel fikrim seneye yorungeye cikariz. buyuk ihtimal 1. asmayi geri getiririz. umarim patlamaz cunku cok fazla motor var. 28 roket motorunu bir seferde kaybetmek aci olur. belki 14 ile baslariz. geometrik artisli gelismelerin olmasi lazim, yokse mars’a ulasmadan ben olmus olurum. amacimiz 4 sene icerisinde mars’a inis denemesi yapmak. hedefimiz bu 2024 yilinda mars’a inis. bunu yapabiliriz.
  
  -zubrin; spacex’in en bilinen ozelliklerinden biri teknolojik ilerlemeler. starlink, roket indirme, starship. nasil bu kadar hizli gelistirebiliyorsunuz?
  -elon: valla bilmiyorum, ehehe. ehmm en onemlisi hedefi iyi belirlemek. en onemlisi hedef, her sey onu takip ediyor. yeniden kullanilabilir roket, yorungede yakit ikmali, mars’ta yakit uretimi bunlar hedefler. bunlari fonksyona koyarak sonuc cikarmaya calisiyoruz. amacimiz lockheed veya boeing’i yenmek degil, amac mars’a gitmek. yeniden kullanilabilir roket konusunda neden bu kadar ilgisizler anlamiyorum (boeing’i kastediyor). hedefimiz mars ve zamanimiz az, her yil daha cok firlatma gerekiyor. sadece ay degil, mars’i hedeflemek onemli. hedef onemli.
  
  -zubrin: nasil yardimci olabiliriz?
  -elon: kendini surdurebilir bir mars sehri kurmak istiyoruz. buna gonullu insanlara ve bunlarin finansmanina ihtiyacimiz var. gonulluler ve finansman 1 milyon kisiyi mars’a gonderebilir hale gelmeli. bunun icin cok yardima ihtiyacimiz var.
  
  -zubrin: sen yontemi gelistir biz gonulluleri hallederiz. sorulara gecelim. cok fazla var ama baslayalim.
  -soru: mars’ta nereye inis yapilabilir?
  -elon: kuzeyde orta enlemler civari. suya ve buza yakin olmak, gunese uzak kalmamak, atmosfer direncinin olamsi onemli.
  
  -soru: ilk yatirim ne?
  -elon: mars’ta yakit uretim tesisi. ilk amac bu. ha eger birileri cikip robot araclar yaparsa onlari da mars’a tasiriz. yapin bir arac, evinizden kontrol edin. mars’a birseyler gondermek ve orada calisir halde tutmak cok zor. giden seyler radyasyon ve soguktan zaten bozulacak. ilk hedef enerji yakit uretmek, sonra buzdan su uretmek. atmosferdeki gazlar ile suyu birlestirip metan gazi yapmak.
  
  -soru: 14 yasinda kiz soruyor. muhendis olmak istiyorum, ne yapmaliyim?
  -elon: illa roket muhendisi olman gerekmez, iyi bir muhendis ol. fizik daliyla ilgili olabilir. her sey olur, yakit uretimini gelistirebilecek bir bolum olabilir. mars’ta her tur muhendise ihtiyac var.
  
  -soru: boring company tunel makinalari mars’ta calisabilir mi?
  -elon: ehehehe, sanmiyorum. boring company saka olarak dogdu. trafigi azaltmak icin sehirlerin altini kazabilir miyiz den dogdu. trafigi cozmenin en kolay yolu 3d dusunmek ya yerin altina inmek ya da ucmak lazim. ucma olayi zor. guvenli degil. bu nedenle tunel olayini sectik. las vegas’ta ilk tuneli acacagiz. mars’a gelirsek, boyle buyuk bir makinayi oraya tasimak su an imkansiz. dunyada kutle onemli degil, ama mars’ta onemli.
  
  -soru: yorungede ikmal ne zaman?
  -elon: 2022 civari.
  -soru: ay’a gidis ne zaman?
  -elon: 2022/2023 civari, bakin yorungede yakit ikmali yaptigimiz anda gerisi kolay. ay is degil.
  -soru: mars dahil mi?
  -elon: evet, mars icin oneli olan 2 senede bir gelen pencere. 2024 de gittik gittik, sonraki tarih 2026. arada gitmek masrafli.
  
  -soru: genclere oneriniz?
  -elon: harcamamizin %1’ini bu ise harcamamiz lazim. yani makyaj malzemesine harcanan parayi rokete harcasak cok gezegenli bir uygarlik oluruz. kararlilik cok onemli.
  
  -soru: starship gelistirmenin en zevkli yani nedir?
  -elon: iyi muhensilerle calismak, zor sorunlari cozmek, zeki insanlarla birlike olmak.
  
  -soru: venus? jupiter diger gezegenler? starship gidebilir mi?
  -elon: starship’in amaci kati yuzeyi olan her gezegene ve uyduya inis yapabilmek. ehehehe. venus’un atmosferi cok kalin, yuzey cok sicak. venuz zor bir hedef. jupiter’in uydulari olabilir radyasyon fazla olmasina ragmen olablir. saturn uydulari olabilir. yildizlararasi haric her yere gidebiliriz. yeni teknolojiler ile bunu yapabiliriz.
  
  -zubrin: spacex’te kim calisiyor?
  -elon: olagan disi yetenek sahibi olmak. ama bunu nasil bilebiliriz. dusunun nikola tesla gelip tesla’ya basvuruyor. yetenegini nasil bilebiliriz ki? dogu avrupadan gelmis bir kisi, acaba sansi olur muydu? hedefimiz nikola tesla’lari bulup spacex’te is vermek.
  
  -soru: mars iletisimi nasil?
  -elon: dev lazer. ehehehe. evet saka degil. dunya yorungesinde uydu, dunyadan interneti lazer ile mars yorungesine oradan da yuzeye. gunes parlarken zor olabilir, ama sorunu cozecegiz. ehehe. simdi gitmem lazim, starship beni bekler. isler birikti ehehehehe.
  -zubrin: geldigin icin tesekkurler elon.
  -elon: ben tesekkur ederim, onumzde daha cok is var, yardiminiza ihtiyacimiz var. beraber yapacagiz.
  
  https://www.youtube.com/watch?v=y5aw6wg4dww
• (bkz: #60644783)
  
  yani genclerin hevesini kirmak gibi olmasin ama grasshopper roketinin 325 metre testine ait mezkur fotograftaki golgeler gayet paralel duruyorlar.
  http://www.space.com/…acex-grasshopper-take-off.jpg
  
  bahsi gecen golgeleri dogrultulari uzerinden uzattiginizda goruyorsunuz ki ufuk cizgisinde birlesiyorlar. e bu da zaten tam olmasini bekledigimiz sey.
  https://i.ibb.co/g9jdwny/bttvslq.jpg
  
  mesela su resimdeki yolun sag ve solundaki beyaz cizgiler de birbirine paralel. ama degil gibi gorunuyorlar di mi sanki birbirine yaklasiyor gibi cok ilginc :) veya belki karayollari da bir aldatmacadan ibarettir, olamaz mi? sorgulayin biraz boyle seyleri gencler hemen kabul etmeyin.
  https://storybookstorage.s3.amazonaws.com/…19258063
• ben sıkıldım her elon musk'ın kendisi ya da şirketleriyle ilgili başlıklarda ayar vermeye, bu mallar bi halt okumadan, sırf "farklı olayım şeklim olsun" mantığıyla aptal aptal eleştiriler yapmaktan sıkılmadı...
  
  maliyet teknolojik atılımlarda en önemli kalemlerden biridir. tesla motors başlığında da yazdım (#48184184), yine değineyim. grafen denilen madde dünyayı değiştirecek, bilmeyenler için burdan biraz fikir alabilirsiniz. bu maddeye şu an hayatımızda her alanda denk gelemememizin sebebi, maliyeti. ilerde yeterince maliyeti düşerse giydiğin tshirt bile bu maddeden yapılacak . (tamamı ya da kısmi)
  
  spacex'in yaptığı da, insanların şimdilik mahkum olduğu bu gezegenden çıkıp başka bir gezegende kolonileşebilmesi için adımlar atmak. bu adımlardan ilki de yörünge dışına çıkma maliyetini düşürmek. o yüzden roketin tekrar iniş yapması aynen dedikleri gibi "elon musk makes history"dir.
  
  sırf maliyeti çok yüksek diye uzun bir süre nasa'da mars projesi ile ilgili faaliyetler durdurulmuşken, elon musk buna içerlenip "ben bu işe el atacam lan" diyip bütün çevresinin baskılarına rağmen 100 milyon dolarını kullanarak bu şirketi kuruyor.
  
  bu sizin gibi bencil beyinsizlerin anlayabileceği bir konu değil. çünkü yüzyıllar belki de binlerce yıl sonrasına yatırım, yani kişinin kendisini geçtim, 100. jenerasyon torununu bile direkt olarak ilgilendirmeyen bir konu.
  
  bu dünya'nın sonu gelecek ve insan ırkının buna hazırlıklı olması lazım.
  
  adamlar bunun için çalışmalar yapıyor, hakkaten mühendislik olarak bakarsan inanılmaz zor bi' iş yapıyorlar ama bizim çomarlar adama ny times balonu diyor. ulan ben de sevmem herkesin yağlanmasını da, göz var izan var...
  
  bu milletin aptallığından gına geldi yemin ederim...
  
  edit: yetmedi beyinisizimizin aldığı ayarlar sanırım bi kaç tane daha istediği için orta açmış bol bol.
  
  1- youtube'da video izleyip bi şey bildiğini zannetmeden kastımız yukarda paylaştığım video ise, biraz okusanız bu maddeyi bulanların nobel fizik ödülü aldığını, dünyadaki bir çok şirketin bu maddeyle ilgili ar-ge yatırımı yaptığını bilirdiniz.
  
  2- spacex'in bu roketi tekrar indirelim hacı fikrini bulması ve test etmeye başlaması (ilk test 15 metre mi ne yükselip tekrar inme gibi komik bir denemeydi) ve başarılı iniş yapması arasındaki geçen süre, 4 sene. yeni araba modeli çıkarmak için 4 seneye ihtiyacınız var nerdeyse. adamlar yılda 3-5 deneme yaparak ve milyonlarca dolar harcanarak yapılan bu işi, 4 senede çözdüler. ama 200 sene sonra koloniyi anca kurarmışız. genco yapmış hesabı. mars için yapılan çalışmaların ne seviyede olduğundan haberi yok, gidiyor spacex'i virgin galactic tarzı "commercial space flight yapacaklar, para tuzağı bunlar hep" olmakla "suçluyor".
  
  3- son olarak elon musk'un bi kaç videosunu bulabilirsiniz, "marketing bence saçma bir masraf kalemi" dediği. adamların marketing departmanları yok ne tesla motors'da, ne spacex'de. sosyal medya dışında reklamlarını yaptıkları bi şey yok, ona da ne kadar reklam denilirse artık. başarılı oldukları için ağızdan ağıza yayılıyorlar (modern versiyonu olan internet vasıtası ile), bizim beyinsizler de marketing falan diyor.
  
  değil marketing arkadaşım, adamlar başarılı ve insan doğasında her zaman başarılı işleri takdir etmek vardır. binlerce yıldır böyle bu iş. insan dedim ama bak.
• falcon9'un inişi videosu şuradan izlenebilir kaçıranlar için.
  
  birkaç kez patlattılar ama herkes görüyordu adamların işi giderek daha iyi öğrendiğini. azimle işeyip duvarı delmek bu olsa gerek. 2000 yılında biri kalkıp "uzaya gönderdiğimiz roketleri yere geri indirip tekrar kullanıcaz" dese "boşa kürek sallama, uzun zaman lazım buna" derdik. bugün yaptıkları "boşa kürek sallama" diyen biz densizlerin ağzına terlikle vurmaktır, hem de uzaktan kumandayla.
  
  not: bu entry 28 şubat 2016 ekşisözlük direnişi süresince katalanca olarak sunulmuştur. (bkz: bütün entry'lerini katalancaya çevirmek) bundan çok daha kaliteli yüzbinlerce entry bu süreçte yok olmuştur. bir zamanlar devletin milletini ebleh yerine koyması yasaktı, bazı yasaklar özlenebiliyormuş.
• marsa gidecekleri roket metan ve oksijenle çalışıyor ve ekip marsa gidip boş durmayacak, roket üretecek. peki nasıl üretecekler metan ve oksijeni?
  
  oksijeni atmosferden yakalayacaklar, evet mars atmosferinde oksijen var 0.146% oranında hem de, bu görece yüksek bir oran, hatta nasa'nın bu yakalama olayında kullanılmak için üretilmiş bir cihazı da var, adı moxie ve saatte 22 gram oksijen yakalayabiliyor.
  
  metan konusunun çözümü ise mars kayaçlarında, marstaki metan rezervi diğer bir kaç elementle birleşik yapmış halde toprak altında yatıyor.
  
  https://en.wikipedia.org/wiki/atmosphere_of_mars
  
  marsta yoğun oranda karbondioksit var. şurada bir grup arkadaşın karbondioksitten etanol üreten bir süreç keşfettiklerini okumuştum. eğer bu çalışma ilerletilebilirse, bu yakıt konusuna nihai çözüm olabilir.
  
  https://www.engadget.com/…bon-dioxide-into-ethanol/
• evrimi de yasakladığımıza göre bunu başarmamıza kaldı 450 yıl.
• 18 bin ile giden, geri geri konan falcon 9 değil, falcon 9'un uzaya çıkarttığı dragon uzay aracıdır.
• space exploration technologies corporation'in kisaltmasi olan, kaliforniya merkezli bir uzay arastirmalari sirketi. yola cikis amaclarini "uzay yolculuklarinin guvenligini 10 kat artiririken maliyetini 10 kat azaltmak" olarak aciklayan sirket, ne yazik ki su ana kadar bunu basarabilmis gibi durmuyor. 2 agustos 2008'de ucuncu basarisiz denemesini falcon 1 isimli roketiyle gerceklestirmis olan firma buna ragmen kararliligini surduruyor. firmayi 2002 yilinda kurmus olan elon musk -ki kendisi ayni zamanda paypal ve zip2'nin de kurucusu- "asla ama asla vazgecmeyecegini" soyluyor.
  
  http://blog.wired.com/…/2008/08/spacex-we-have.html
  
  kim bilir; belki yavas yavas hedeflerine yaklasirlar da biz de olmeden bir mehtaba cikariz sevdicegim.
  
  http://spacex.com/
• yine indirdiler. bu sirada turkiyede de bulut mulut bunlar karisik isler kafayi yormayacaksin diyen adam da basbakan.