• "objektif realite yok" şeklinde çok yaygara yapılmış, hatta profesyonel fizikçiler bile bu basit tuzağa düşmüşlerdi. oysa yürümesi gereken mantık çok basit.

    bir kuantum sistem schrödinger fonksiyonuna uygun olarak evrilir. dalga fonksiyonu, sistemin kırılabileceği eigenstate'lerin süperpoze halidir. gözlem gerçekleştiğinde sistem; olası state'lerden birine kırılır ve informasyon gözlemin gerçekleştiği makro-sisteme yayılarak o makro-sistemle dolanık (entangled) hale gelir. birbirinden bağımsız ölçüm yapan test grupları, aslında kuantum sistemin başka başka makro sistemlere dolanık hale gelmesi olayından başka bir şey değil.

    aslında bu testi yaparak altta yatan sistemin ruhuna aykırı bir sonuç çıkmasına bekliyor, yağmurcu arif efendi ile yağmur duasına çıkmış gibi oluyoruz. bir kuantum sistemi farklı test gruplarıyla ölçüm yaparak objektif realite aramak zaten başlı başına saçma bir eylem. neticede yeterli ölçüm yapıldığında, ölçümlerin yayıldığı izole makro-sistemler; altta yatan sistemin eigen-state'lerinin fotoğrafını zahmetli bir uğraşı sonucu çekmiş olmaktan öteye gidemeyecektir. fotoğrafın fotoğrafını çekmek gibi bir şey bu aslında.
  • schrödinger'in kedisi düşünce deneyinde, kutunun içinden gözlem yapan iç gözlemcinin literatürdeki adı.

    (bkz: eugene wigner)

    (bkz: wigner's friend)
  • wigner’in kurguladığı düşünce deneyi tek yönlü polarizasyona sahip bir foton ile ilgilidir. bu foton ölçüldüğünde yatay veya dikey polarizasyona sahip olacaktır. lakin ölçülmeden önce ise kuantum mekaniğine göre bu iki olasılığı da içinde barındıran süperpozisyon durumunda olacaktır. yani ölçülmeden evvel hem yatay hemi de dikey polarizasyon durumuna (süperpozisyon durumu) sahiptir.

    (bkz: süperpozisyon)
    (bkz: çift yarık deneyi)
    (bkz: schrödinger'in kedisi)

    buraya kadar mevzu bilindik... fakat wigner, arkadaşını da düşünce deneyine dahil ederek oldukça ilginç bir sonuca varıyor:

    wigner, başka bir laboratuvarda bu fotonu ölçen bir kankisi olduğunu hayal ediyor. ölçümleri yapan ve kaydeden arkadaşa göre foton belirli bir polarizasyon durumuna çökmüştür.

    wigner'in kendisine göre ise - ölçüm yapmadığından dolayı- foton polarizasyonu herhangi bir duruma çökmemiştir. wigner, fotonun süperpozisyon durumunda olduğunu farzetmek durumundadır. dahası, deney yaptığında fotonun gerçekten polarizasyon durumunda olduğunu gözlemleyebiliyor.

    arkadaşı için 'gerçek', fotonun belirli bir polarizasyona sahip olmasıdır. wigner için 'gerçek' ise fotonun süperpozisyon durumunda olmasıdır. böylece gözlemci kaynaklı, aynı anda iki farklı gerçeklik gerçeklik ortaya çıkmış oluyor. peki gözlemciden gözlemciye farklı gerçeklikler mevcut ise bilimin en temel direklerinden biri olan nesnel gerçeklik ne oluyor? nesnellik kişiden kişiye değişiyorsa deney ve gözlem yapmak ne boka yarıyor?

    (bkz: kuantum mekaniğinde gözlemci problemi)

    wigner'in kurguladığı düşünce deneyi yukarıda bahsettiğim gibi oldukça basittir ancak doğurduğu sorunlar bilimin temellerine dinamit döşeyecek niteliktedir.

    şimdi 'düşünce deneyi lan bu sonuçta, böyle iş mi olur amk' diyebilirsiniz fakat yakın bir zamanda wigner'in arkadaşı deneyine benzer bir deney yapıldı ve gerçekten de wigner'in öngördüğü biçimde sonuçlandığı görüldü. hadi hayırlısı...

    deneyin haberi için
  • bu düşünce deneyini gerçekleştirmek isteyen bilim adamları var. hakkında şöyle bir yazı okudum. ilginç hakikaten.

    https://www.technologyreview.com/…r_impression=true
  • "the scientific method relies on facts, established through repeated measurements and agreed upon universally, independently of who observed them. ın quantum mechanics, the objectivity of observations is not so clear, most dramatically exposed in eugene wigner’s eponymous thought experiment where two observers can experience seemingly different realities. the question whether these realities can be reconciled in an observer-independent way has long remained inaccessible to empirical investigation, until recent no-go-theorems constructed an extended wigner’s friend scenario with four observers that allows us to put it to the test. ın a state-of-the-art 6-photon experiment, we realise this extended wigner’s friend scenario, experimentally violating the associated bell-type inequality by 5 standard deviations. ıf one holds fast to the assumptions of locality and free-choice, this result implies that quantum theory should be interpreted in an observer-dependent way."

    https://arxiv.org/pdf/1902.05080.pdf
  • aynı anda birden fazla gerçeklik olabilir mi?

    kuantum mekaniğine göre evet; iki gerçekliğin aynı anda var olabileceğini kanıtlanmıştır. "wigner'in arkadaşı"

    nobel ödüllü fizikçi wigner'in adını taşıyan deney, 1961'de yapıldı ve aynı şeyi gözlemleyen iki kişiyi içeriyor.

    tek bir foton gözlemlendiğinde, yatay veya dikey durumda görüntülenir, ancak kuantum mekaniğine göre, bu gözlem yapılmadan önce, bir 'süperpozisyon' durumunda bulunur, yani her iki durumda aynı anda - yatay ve dikey.

    wigner'in deneyinde, laboratuvardaki bir kişi fotonu gözlemler, onu dikey veya yatay bir duruma gönderirken, laboratuvarın dışında olan wigner, fotonun hala var olduğunu kanıtlamak için 'young deneyi' ile ışığın dalga özelliğinin yanı sıra parçacık özelliği de yani süperpozisyon durumunda olduğunu da gözlemler.

    bu deneyde, her iki gözlemin ve dolayısıyla temsil ettikleri her iki gerçekliğin aynı anda doğru olduğu kanıtlanabilir.

    kuantum mekaniğinde, gözlemlerin nesnelliği o kadar net değildir.
    bununla birlikte, bu gerçekle iddia ettiği gibi doğru ya da yanlış kanıtlanamazsa - ya da her ikisi de - o zaman bilim kendisi değişmek zorunda kalabilir.
hesabın var mı? giriş yap