the world until yesterday

• yazarımız tuğlasına yeni gine highlands'deki bir havaalanında başlıyor. etrafındaki insan popülasyonunun en fazla 60-70 yıl önce avcı toplayıcı olarak yaşamlarını sürdürdüğünü, şimdi ise marketten dondurulmuş gıdalarla beslendiğini anlatıyor.
  
  "son 75 yıl içinde yeni gine highlands'de yaşayan nüfusun geçirdiği değişim dünyanın geri kalanında binlerce yıl içinde gerçekleşmiştir."
  
  kitabı okurken geçmiş tarihin aslında dibimizde halen daha varlığını sürdürdüğünü ve çok daha fazlasının da henüz keşfedilmediğini anlıyoruz. onlardan alacağımız bize olumlu katkısı olacak çok özellik varken kurtulduğumuza sevindiğimiz çok gelenek de var. kitapta en ilgimi çeken bölümler 9.(elektrikli yılan balıkları dinin evrimi hakkında bize ne anlatır), 10.(birçok dilde konuşmak) ve 11.(tuz, şeker, yağ ve miskinlik) bölümler oldu. özellikle yazarın kitap boyunca referans verdiği çalışmalar, yayımladığı istatistiklere dikkat edilmeli. kitap bitince yazar jared diamond'un hayatını araştırdım ve hayran kaldım. ömrünü kuşlara ve safra kesesine ayırmış bir adam, 14 dil biliyor, senelerce yeni gine'de geleneksel kabilelerin arasında yaşamış, defalarca ölüm tehlikesi atlatmış (birini kitapta anlatıyor, tekneleri batmış).
  
  --- spoiler ---
  
  altını çizdiğim birkaç kısım:
  
  "abd'de yaygın olarak oynanan çocuk oyunlarında bile ana tema hep kazanmak ve kaybetmek üzerinedir. geleneksel yeni gine toplumlarında durum böyle değildir, orada çocukların oyunlarında kazanmak ya da kaybetmekten çok işbirliği ve paylaşım ön plana çıkar."
  
  "birçok toplum evlendikleri, evlenecekleri, ticaret yaptıkları ve yapacakları toplumlarla çatışma eğilimindedir." (lawrence keeley'den alıntı)
  
  "öç alma duygularıyla eylemde bulunmak gerçekten de engellenmelidir, ama bir yandan da bu duyguların uygun bir şekilde dışa vurulmasına sadece izin verilmemeli teşvik de edilmelidir."
  
  "düşük gelirli, evli olmayan, ihmalkar, ve deneyimsiz amerikalı genç çiftlerin bebeklerinin, bir büyükanne veya çiftin daha büyük kardeşleri ya da hiç olmazsa düzenli olarak gelip bebekle oynayan eğitimli bir lise öğrencisinin bulunduğu bir ortama sahiplerse, hızlı geliştikleri, daha fazla bilişsel yeteneğe sahip oldukları gözlenmiştir."
  
  "bilgi toplumsal yaşamdan koparılamaz."
  
  "batılıların arasında oldukça yaygın olan, tehlikenin üzerine maço bir tarzda gidip, korkularını gizlemeye çalıştıkları tepki biçimine yeni gineliler arasında asla ve katiyetle rastlamadım."
  
  "dindarlar tüm bu özverilere, o dine olan adanmışlıklarını grubun diğer üyelerine göstermek için katlanırlar."
  
  "cehennemin iki fonksiyonu vardır: dünyada kendinizin üstesinden gelemediğiniz düşmanlarınızı cezalandırmak ve dinin ahlak ilkelerine uymanızı sağlamak."
  
  "belli koşullar altında, yapay ortam oyunlarıyla yapılan deneysel testler, size kötü davranan birini affetmenin gelecekte size avantaj sağladığını göstermiştir."
  
  --- spoiler ---
  
  cengiz yücel'in türkçe çevirisi gayet okunabilir.