• inka imparatorluğunun son büyük sapa inka'sı (sapa: yönetici/kral) olan huayna capac 1527 yılında ölünce oğulları olan huascar ile atahualpa bir iktidar mücadelesine girdiler. mücadelenin ilk yılları çok şiddetli geçmese de kısa zamanda (1529) savaşa dönüştü ve imparatorluk ikiye bölündü. yaklaşık üç yıl süren savaş sonucunda atahualpa kardeşinden daha iyi bir taktisyen olduğunu göstererek dezavantajlı olmasına rağmen üstün gelmeyi başardı. 1532 yılında sona eren çatışma halinden sonra, atahualpa tek başına iktidara geldi ve imparatorluğu yeniden birleştirdi.

    bu olayın önemi, aynı dönemde vuku bulan francisco pizarro öncülüğündeki ispanyol keşif ve fetihlerinin önünü açmasıdır. bu olay olmasaydı da ispanyollar fetihlere devam ederler ve üstün gelebilirlerdi tabii ama bu bölünme ve enerji kaybı işlerini daha da kolaylaştırmıştır. atahualpa daha sonra francisco pizarro tarafından ele geçirilmiş ve öldürülmüştür. burada unutulmaması gereken bir diğer konu da avrupalıların getirdikleri hastalıklardır. kuzeyden güneye tüm kıtayı kasıp kavuran tifo, tifüs, çiçek, kızamık hatta tüberküloz gibi envai çeşit hastalık nüfusun dörtte üçünü yok etmiştir. hatta yukarıda bahsettiğim kral huayna capac da bir hastalıktan ölmüştür (çiçek hastalığıydı yanılmıyorsam). ayrıca, avrupalıların atları varken amerika yerlileri savaşlarda hayvan kullanamıyordu çünkü at, deve, fil gibi savaşalrda kullanılabilen hayvanlar bu coğrafyada yoktu.

    imparatorluğun merkez kısmının düşmesiyle birlikte inka imparatorluğu dağılmaya başlamış, lokal yönetimler ortaya çıkmış ama teker teker ispanyollar tarafından yutulmuşlardır. yine de oldukça başarılı direniş örgütlenmeleri olmuştur. atahualpa'nın önemli generalleri quizquiz ve ruminawi erken dönem direnişi örgütlemişlerdir. hatta bilhassa general ruminawi ilk başta epey başarılı olmuş, neredeyse ispanyol hakimiyetini bitirecek raddeye gelmişken yeni savaş koşullarına karşı acemi olması, siyasi çekişmeler, ihanetler, hastalıklar, alet edevat yetersizliği, insan kaynakları kıtlığı gibi nedenlerle başarısız olmuş ve inka medeniyeti düşmüştür.

    sonraki yüzyıllarda isyanlar ve direnişler devam etmiş ve en sonunda bağımsızlık savaşlarıyla ispanyol hakimiyeti son bulmuştur. yerel kültürler her türlü baskı ve katliama rağmen direnmiş ve yaşamaya devam etmişlerdir. bugün hala yerel dilleri konuşan insanlar bulabilirsiniz. hala baskı altındalar, hala belirli bölgelere sıkıştırılmış durumdalar ama inatla yaşamaya devam ediyorlar.

    tema: (bkz: latin amerika tarihi)
hesabın var mı? giriş yap