pir sultan abdal

• gel gönül sabreyle katlan bu cevre
  elbet seni ağlatan bir gün güldürür
  niceler kondu göçtü bu haneye
  elbet seni ağlatan bir gün güldürür
  
  gitti yoldaşlarım deyü ağlama
  ciğerciğim aşk oduna dağlama
  hayıf oldu deyü yanup ağlama
  elbet seni ağlatan bir gün güldürür
  
  gittiğin yollar da sana ayandır
  cevrin kime ise lütfun anadır
  erler ile evliyaya beyandır
  elbet seni ağlatan bir gün güldürür
  
  gitti göremedim mihr ü vefayı
  aşık olan çeker cevr ü cefayı
  kelb rakib sürsün zevk ü sefayı
  elbet seni ağlatan bir gün güldürür
  
  pir sultan abdal'ım bunda bir hal var
  özünü yokla ki üstünde yol var
  seni kim ağlattı var ona yalvar
  elbet seni ağlatan bir gün güldürür.
• “bozuk düzende sağlam çark olmaz.” dediği için önce recm edilmiş daha sonra idam edilmiştir. bu coğrafyada haksızlık yapılmış bir çok insandan biridir, yücedir, yüceliği bilinememiştir.
• kaya başında pir sultan abdal sazını parçalar gibi ayrılık. kızımınayrılmış anababa çocuğu bakışları geçeli tam birkaç yıl oluyordu ki ayrılışımızı öğrendi. onun suratındaki boşanmışların çocuğu bakışı artık babasına devrolundu, babası öyle bakacak.
  
  güzel yaşadığı bir çok noktadan biri, aşık mahzuni şerif'in müthiş türküsü:
  
  [mevlam gör diyerek iki göz vermiş
  bilmem ağlasam mı ağlamasam mı
  dura dura bir sel oldum erenler
  bilmem çağlasam mı çağlamasam mı
  
  yoksulun sırtından doyan doyana
  bunu gören yürek nasıl dayana
  
  yiğit muhtaç olmuş kuru soğana^*
  bilmem söylesem mi söylemesem mi
  
  mahsuni şerifim dindir acını
  bazı acılardan al ilacını
  pir sultanlar gibi dar ağacını
  bilmem boylasam mı boylamasam mı?]
• aleviler tarafından yedi büyük şairden biri kabul edilen pir sultan:
  
  "mağrıptan çıkar görünür görünü,
  kimse bilmez evliyanın sırrını,
  koca haydar şah-ı cihan torunu,
  ali nesli güzel imam geliyor."
  
  dörtlüğünde de belirttiği gibi şeyh haydar'ın torunudur. şah ismail ve şah tahmasp zamanında yaşamıştır. tahmasb'ın da 1524-1576 arası saltanat sürdüğünü düşünürsek pir sultan'ın ölümü bu yıllar arasındadır.
  
  "pir sultan'ım haydar şunda,
  çok keramet var insanda.
  o cihanda bu cihanda,
  ali'ye saydılar bizi."
  
  "pir sultan'ım haydar heman,
  dağları bürüdü duman.
  işte incil işte kur'an,
  seçebilirsen gel beri."
  
  dizelerinden de anlaşılacağı üzere asıl adı haydar'dır.
  
  kaygusuz abdal'ın kurucusu olduğu alevi-bektaşi halk şiirinin en önemli şairi olarak kabul edilmektedir. şiirlerine bakıldığında yunus emre ve şah hatayi'yi iyi bildiğini görebiliriz. halk şiirinin tekniğine hakim biridir. dili saf, pürüzsüzdür; yabancı kelime ve terkipler halkın benimsediği tarzdadır. didaktik özellik taşıyan şiirlerinden insani sevgi göze çarpar.
  
  hayatı hakkında pek bilgi olmamasına rağmen halk arasında destanlaşmış bir öyküsü vardır. o da şöyledir:
  
  pir sultan, hz. muhammed'in soyundandır. soyu yemen'den gelmiştir. hızır paşa, gençliğinde pir'in müritlerindendir. zaman içinde hızır: "pirim, bana himmet et de büyük bir makama geçeyim." der. pir sultan da "hızır, vezir olursun da beni asarsın." demiştir.
  
  gel zaman git zaman hızır, vali olarak sivas'a tayin edilir. ilk işi pir'i huzuruna çağırtmak olur. hızır, ona yemek ihsan eder. pir ise "hızır, sen zina ettin; senin yemeğini yemem. hatta köpeklerim bile yemez." iki köpeğini çağırır. köpekler yemek bir kenara koklamazlar bile. hızır da bu olay üzerine pir'i zindana kapattırır. bir müddet sonra çağırtıp "bana içinde şah geçmeyen üç şiir söyle seni bağışlayayım." pir, üç şiirde de şah ismini kullanınca idama mahkum ettirilir. hızır paşa, pir sultan’ı darağacına gönderirken, çevrede biriken halka zorla pir sultan’ı taşlattırır. pir sultan’ın musahibi ali baba, taş atmaya kıyamadığı için yolda topladığı kır çiçeklerini pirine atar. ali baba’nın bu davranışı pir sultan’ı yürekten yaralar. bunun üzerine aşağıdaki şiiri söyler:
  
  "pir sultan abdal’ım can göğe ağmaz
  hakk’tan emr olmazsa irahmet yağmaz
  şu ellerin taşı bana hiç değmez
  ille de dostun bir tek gülü yaralar beni"
  
  (bkz: şu kanlı zalimin ettiği işler)
  
  pir daha sonra idam ettirilir.
  
  pir sultan abdal'ın, döneminde isyanlara dahil olduğu bilinmektedir. (bkz: celali isyanları)
  
  bu sebepten astırıldığı da malumdur. zira şiirlerinde bu çatışma görülebilmektedir.
  
  (bkz: katip arzuhalim)
  (bkz: dönen dönsün ben dönmezem yolumdan)
  (bkz: açılın kapılar şaha gidelim)
  (bkz: ben de bu yayladan şah'a giderim)
  
  kaynak: abdülbaki gölpınarlı, pertev naili boratav -pir sultan abdal, ankara, aüdtcf yayınevi
• "dönen dönsün ben dönmezem yolumdan" deyişiyle memleketimde kalplere güç ve umut vermiş yüce bir şahsiyettir benim için. fazla söze gerek yok, anadolu'nun yutamadığı, önünde usulca eğildiği büyük bir adamdır. bilinen bir çok ünlü şarkının da söz yazarıdır aynı zamanda.
  
  kadılar müftüler fetva yazarsa,
  işte kement işte; boynuma sarsa,
  işte hançer işte; başım keserse,
  dönen dönsün ben dönmezem yolumdan!
• anadolu'nun gelmiş geçmiş en iyi ozanı, şairi ve en önemlisi baş eğmeden ölümü yenen yiğidi.
• pir sultan abdal'ım güzel şah canım
  ağlamaktır benim demim devranım
  arşta melek yerde çeşm-i efganım
  açılın kapılar şah'a gidelim
• 16.yy da yaşamış ve asıl adı haydar olan bu toprakların bilhassa sivas'ın en değerlilerinden büyük şair öyle ki bestelenen bir çok şiiri mevcut. sebahat akkiraz 'dan tevhid, grup abdal'dan gafil gezme şaşkın ve bunun gibi onlarca güzel türküleri dinlememek büyük kayıp bence.
• "bir gün mahşer olur divan kurulur
  suçlu suçsuz varsa orda bulunur
  piri olmayanlar anda bilinir
  dönen dönsün ben dönmezem yolumdan"
  pir sultan abdal
• uyur idik uyardılar
  diriye saydılar bizi
  koyun olduk ses anladık
  sürüye saydılar bizi
  
  sürülüp kasaba gittik
  kanarayı mesken ettik
  canı hakk'a teslim ettik
  ölüye saydılar bizi
  
  pir defterine yazıldık
  hak divanına dizildik
  bal olduk şerbet ezildik
  doluya saydılar bizi
  
  halimizi hal eyledik
  yolumuzu yol eyledik
  her çiçekten bal eyledik
  arıya saydılar bizi
  
  pir sultan'ım eydür şunda
  çok keramet var insanda
  o cihanda bu cihanda
  ali'ye saydılar bizi