the two gentlemen of verona
-
shakespeare'in kendi damgasını vuracağı romantik komedi türünün ilginç bir habercisi olan oyun, sanki oyun yazarı sonraki komedilerinin içinde yer alacağı sınırları çiziyormuş gibi bağlılık, yiğitlik ve hüzün gibi akla gelebilecek her türlü uç noktayı sergiler. arkadaşları rekabete dönüşen valentine ve proteus adlı iki centilmenle onların kız arkadaşları silvia ve julia tiplemeleriyle shakespeare, karşıtlıklara dayalı karakter çizme yöntemini geliştirmeye başlamıştır. aferim shakespeare'e...
-
-
william shakespeare in tam olarak ne zaman yazıldığı bilinmeyen komedi tiyatro eseridir. ilk eserlerinden olduğu düşünülür. anlamlı ve düzenli ilk baskısı oyunun sergilenmesinden yaklaşık 30 yıl sonra 1623 yılında yapılmıştır.
-
william shakespeare tarafından yazılan, dostluk, ihanet, ikiyüzlülük ve tutukluluk derecesinde yaşanan aşk temaları üzerine kurulu komedi türündeki eser. oyunun kaynağının portekizli yazar jorge de montemayor'un "diana enamorada" isimli romanı olduğu ileri sürülür. oyun, ingiltere'de ilk kez 1762'de sahnelenmiştir. oyunda komedi unsurlarına yer verilmemesine rağmen shakespeare'in bu oyunu, komedi türündeki eserleri arasında gösterilir. bunun sebebi yazarın kendi çağındaki "komedi" kavramıyla günümüzdeki komedi anlayışının farklı olmasıdır. buna rağmen oyundaki uşakların hazırcevaplıkları, karakterleri ve davranışları seyirciyi güldürür. valentine'in uşağı speed, antonio'nun uşağı panthino, proteus'un uşağı launce, oyuna muziplikleriyle neşe katar. oyuncular arasında bir köpek de vardır. dün akşam duru tiyatro'da seyretme şansı yakaladığım oyundaki crab isimli köpek dostumuz da diğer oyunculardan eksik kalmamış, kendisine biçilen rolü başarıyla yerine getirmiştir.
-
-
ingilizce özgün adı: the two gentlemen of verona olan türkçe'ye veronalı iki gentilmen veya veronalı iki soylu olarak çevirilen, ingiliz oyun yazarı (bkz: william shakespeare) tarafından tiyatro yazarlığı mesleğinin başlarında yazılmış bir komedi oyundur. shakespeare'in oyunları arasında en ufak sayıda oyuncu kapsayanı olup oyunları arasında ilk defa bir kadın kahramanın bir erkek çocuk elbiseleri ile sahneye çıktığı oyundur. işlenen ana temalar arkadaşlık ve sadakatsizliktir. bazı yazarlar, oyunun en önemli olayının proteus'un uşağı olan launce'ın ile köpeği ile birlikte sahnede soytarılık yapmasını ve böylelikle esas kahramanlarından oyunu bir bakıma çalmaları olduğunu iddia etmektedirler.
veronalı iki gentilmen oyununun kaynağı portekizli yazar (bkz: jorge de montemayor)'un ispanyolca yazılmış (bkz: diana enamorada) adlı romantik romanı olduğu bilinmektedir. bu eser 1559'da ispanyolca olarak basılmış; 1578'de fransızca ve 1598'de ingilizce tercümeleri yayınlanmıştır. shakespeare'in bu eseri ya fransızca'dan ingilizce bir basımı yapılmamış tercümeden veya 1585'de sahneye konulan yazarı bilinmeyen bir tiyatro oyunundan aldığı sanılmaktadır.
veronalı iki gentilmen oyununun shakespeare tarafından tam olarak ne zaman yazıldığı bilinmemektedir. ama genel olarak shakespeare'nin oyun yazarlığına başladığı çağlarda yazıldığı iddia edilmektedir. bu oyun hakkında ilk yazılı referans 1590'li yılların başlarında hazırlandığı sanılan ve 1599'da basılmış olan bir shakespeare eserleri listesidir. bu oyun tam olarak, ilk defa 1623'de shakespeare'in oyunlarının tümünün birlikte yayınlandığı birinci folyo baskıları arasında yer almıştır.
bu oyunun ingiltere'de shakespeare'in yaşadığı çağdan cromwell ihtilali sırasında 1642'de tiyatroların kapatılmalarına kadar ingiliz tiyatrolarında sahneye konulduğuna dair hiçbir belge elde bulunmamaktadır. ingiltere'de belgelenmiş olarak ilk sahneye konulması 1762'de, launce ve köpeği sahnesine ek yapılıp uzatılmış bir şekli ile, drury lane royal tiyatrosu'ndadır ve tam metin ilk defa 1784 yılında covent garden'da temsil edilmiştir. bu oyun ingiltere'de ve ingilizce konuşulan ülkelerde pek popüler olmayıp nispeten seyrek olarak sahneye konulmuştur. halbuki avrupa sahnelerinde daha çok popüler olarak oynanmıştır.
karakterler:
milano dükü: silvia'nin babası
valentin ve proteus: iki gentilmen
silviya: valentin'in sevdiği kız
juliya: proteus'in sevdiği kız
lucetta: juliya'nın dadısı
antoniyo: proteus'in babası
thuryo: valetin'in silviya'ya aşkına budala rakip
eglamur: silvia'in kaçmasına yardım eden aracı
speed: valentin'in soytarı gibi bir uşağı
launce: proteus'un soytarı gibi bir uşağı
pantino: antonio'nun uşağı
hancı: milano'da juliya'nin kaldığı han sahibi
haydutlar: valentin'e refkat edenler
uşaklar ve çalgıcılar
--- spoiler ---
iki genç gentilmen valentin ve proteus'dur. oyunun başlangıcında valetin hayat tecrübelerini artırmak için verona'dan ayrılıp milano'ya gitmeye hazırlanmaktadır. en iyi arkadaşı olan proteus'a birlikte gelmesi için yalvarmaktadır. ancak proteus juliya adlı bir kıza aşık olduğu için verona'dan ayrılmak istemez. valentin önce proteus'a akla değil aşka daha önem verdiği için serzenişlerde bulunur ama proteus'un juliya'ya aşkının çok ciddi olduğunu anlayıp milano'ya yalnız gider. bu arada juliya proteus hakkında dadısı lucetta ile konuşmaktadır. lucetta juliya'ya proteus'un iyi bir kişi olduğunu düşündüğünü ("birçok iyinin arasında ben onu en iyi sayıyorum" diyerek) itiraf eder ve proteus'u beğendiğini söyler. kendinin de proteus'u beğendiğini itiraf etmekten utanan juliya lucetta'yı biraz daha sıkıştırır. bunu üzerine lucetta kimden geldiğini söylemek istemediği bir mektubu juliya'ya verir; ancak juliya'ya valentin'in uşağının bu mektubu getirdiğini söyler. proteus'un bu mektubu gönderdiğini sanmaktadır. juliya proteus'u sevdiğini lucetta'ya söylememek inadıyla, mektubu kızgın bir tavırla yırtıp atar. ancak lucette ayrılınca mektubun parçalarını toplayıp birleştirir ve bunları öper. kaderin seçime göre proteus'un babası, valentin ve oğlunun diğer bir arkadaşı olan olan pantino ile ayni fikirdedir ve oğlu proteus'u milano'ya göndermeye karar verir. juliya bir ağlamaklı ayrılış sahnesinde proteus'a olan sonsuz aşkı üzerine ant içer; ikisi birbirlerine yüzük ve yemin verirler ve proteus mümkün olan en yakın zamanda geri döneceğine söz verir. ne yazık ki porteus milano'ya varınca valetin'in milano dükünün kızı olan silviya'ya aşık olduğunu öğrenir. juliya'ya eski aşkı ve yeminlerine rağmen, proteus da silviya'ya aşık olur ve bu aşkına engel olacak her şeyi ortadan kaldırmaya niyetlidir. bu nedenle arkadaşı olan valentin'e ihanet ederek, onu dük'e jurnal ederek valentin'in kızı silviya'yi kaçıracağını söyler. kızının thuryo'ya evlenmesini isteyen duk valetin'i yakalattırıp milano'dan sürgüne gönderir. milano'nun dışında valentin ne yaptığını bilmez gezerken bir grup haydutla karşılaşır. bunlar kendilerinin de bir zamanlar asilzade gentilmen olduklarını ve aynı şekilde sürgüne gönderildiklerini anlatırlar. valetin onlara yalan olarak bir adamı adil bir kavga sırasında öldürdüğü için sürgüne gönderildiğini söyler. haydutlar valentin'i reisleri olarak seçmeye karar verirler. valentin önce biraz tereddüt gösterir ama seçim alternatiflerinin ya kendilerine reis olmak ya da öldürülmek olduğu daha da açıklanınca, hemen kesin karara varır. diğer taraftan proteus silviya'yı kendine nasıl bağlayabileceğini derin derin düşünmektedir. verona'da ise juliya milano'ya gidip aşkını tekrar görmeyi arzu etmektedir ve seyahatte tecavüze uğramamak için bir genç erkek elbiseleri giyinip bir erkek çocuk gibi gitmeye karar verir. delikanlı erkek elbisesi bulup giyinmek ve saçlarını bir genç erkek gibi kestirmede dadısı lucetta'nın yardımını alır. biraz alaya alınabilecek bir şekilde, dadısına proteus'un sevgisini yalnız ve yalnız kendisinin kazanabileceğini ve sonunda proteus'un sadakatli olacağından hiç şüphe duymadığını ifade eder. juliya milano'ya vardığı zaman proteus'un kendine ihanetini öğrenir ve ne yapacağına kesin karar verinceye kadar sabestian adı altında bir genç olarak proteus'un hizmetine girer. önce, proteus'un yeni olarak sevgisini kendine çektiği silviya'dan nefret edeceğini sanmaktadır. fakat proteus ayak işi için onu bir mektup ile ve juliya'nın kendine ayrılma yadigarı olarak verdiği yüzüğü vermek üzere silviya'ya gönderir ve orada silviya'nin proteus'un bu sevgi gösterilerini nasıl küçümsediğini açıkça öğrenir. juliya, silviya'nin proteus'un sevgisine hiç karşılık vermediğini ve eski sevgilisi juliya'yı unutması dolayısıyla proteus'a nefret duyduğunu anlar. proteus valentin'in ölmüş olduğu söylentileri hakkında haber verdiği için silvia valentin'i kaybettiği için çok üzüntülüdür. bundan dolayı juliya şaşırmış durumdadır ve silviya'ya karşı tutumunun ne olacağını ona karşı nasıl davranacağını bilemez. aynı nedenle silviya'nın kendine proteus göndermek için verdiği minyatür portresini ne yapacaktır bilemez. proteus silviya'nın hangi niteliklerini beğendiğini düşünür ve bunlara karşı kendinin ne nitelikleri olduğunu düşünür. sonunda silviya'nin kendinin acı akıbetine sempati duyduğu için, juliya silviya'ya iyi davranmaya karar verir. oyun proteus orman içinde silviya'ya tecavüz etme girişiminde bulunurken, çok gergin bir karşılaşma ile sona erer. valentin silviya'yı kurtarır ama sonra arkadaşlık adına kızı proteus'a verir. bu gerçekten incinip ezilmiş olan juliya baygınlıklar geçirir ve bu halde gerçek hüviyeti ortaya çıkar. birdenbire proteus juliya'ya olan aşkını hatırlar ve ona geri döner. valetin silviya ile evlenmek üzere bütün haydutlarla birlikte milano'ya döner. bu arada bir komik ara olarak, launce'da yeni bir aşk aramaya başlamıştır ve bu nedenle istediği bir alt sınıf kızın özelliklerinin komik bir özetini yapar ve bu özellikler arasında "saçları sayısının kusurlarının sayısını geçmesini" arzu ettiğini bildirir.
--- spoiler ---
bu oyunun baş teması arkadaşlık ve aşk ilişkileri arasındaki çekişmedir: yani incelenen sorun yakın iki erkek arkadaş arasında bulunan arkadaşlık bağlarının onların sevdikleri kadınlara olan aşk bağlarından daha önemli olup olmayacağıdır. bu tema avrupa rönesans edebiyatında sık sık işlenmiştir çünkü o devrin kültürüne göre iki erkeğin arkadaşlığı (daha alçak cinsel hislere dayanmadığı için) daha özlü ve daha önemlidir. onun için valetin'in silviya'yı proteus'a hiç silviya'ya sorup sormadan 'vermesi', şimdiki modern standartlara göre biraz tuhaf bulunmasına rağmen, zamanına göre uygun görülmektedir.
adaptasyonlar;
galt macdermot, john guare ve mel shapiro oyunu bir müzikal olarak adapte etmişlerdir. müzikal 1 aralık 1971'den 20 mayıs 1973'e kadar sahnede kalmıştır.
stuart draper'un 2004'te new york'ta, greenwiç playhouse tiyatrosunda sahneye koyduğu bir gay adaptasyon.
bbc 3. radyo için 2007'de roger elsgood'un yapımcılığını ve willi richards'un rejisörlüğünü yaptıkları valasna'nın iki centilmeni (the two gentlemen of valasna) adlı radyo piyesi, zaman ve mekan için 1857 yılına ve malpur ile valasna adlı iki hayali hindistan prensliğine adapte edilmiştir.
uyarlanan filmler ve televizyon oyunları;
(bkz: shakespeare in love) adlı filmde, bu oyunun kraliçe ı. elizabeth huzurundan sık sık oynanmasına dikkat çekilmektedir.
2006'da hazırlanan ve beyaz perdeye getirilen güya kazakistan'da geçen komedi filmi (bkz: borat)'ın shakespeare'in bu oyunundan adapte edildiği ve esinlendiği iddia edilmiştir.
(bkz: dawson's creek) adlı televizyon dizisinin 2000 yılı 4. sezonunda "keypsayd'ın iki centilmeni (the two gentlemen of capeside)" adlı bölümü bu oyundan adapte edilmiştir.
türkçeye çeviriler;
verona’nın iki asilzadeleri. çev. mihran m. boyacıyan. istanbul: civelekyan matbaası, 1302.
veronalı iki centilmen. çev. avni givda. ankara: maarif matbaası, 1944. -
--- spoiler ---
iki genç gentilmen valentin ve proteus'dur. oyunun başlangıcında valetin hayat tecrübelerini artırmak için veronadan ayrılıp milanoya gitmeye hazırlanmaktadır. en iyi arkadaşı olan proteus'a birlikte gelmesi için yalvarmaktadır. ancak proteus juliya adlı bir kıza aşık olduğu için verona'dan ayrılmak istemez. valentin önce proteus'a akla değil aşka daha önem verdiği için serzenişlerde bulunur ama proteus'un juliya'ya aşkının çok ciddi olduğunu anlayıp milano'ya yalnız gider.
--- spoiler ---
ve olaylar gelişir. tiyatro sahnesine ilk ciddi adımımı bu oyunla atmış olmaksa en büyük gururumdur.
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap