unter den linden

• (bkz: ıhlamurlar altında)
• kaba denilen almanca'nın en güzel şarkılarından birisi, belki de birincisidir. yanılmıyorsam yüce insan walther von der vogelweide eseridir.
  
  mittelhochdeutsch sözleri:
  
  under der linden
  an der heide
  dâ unser zweier bette was
  dâ [muget]1 ir vinden
  schône beide
  gebrochen bluomen unde gras
  vor dem walde in einem tal!
  tandaradei
  schône sanc diu nahtegal.
  
  ich kam gegangen
  zuo der [ouwe]2
  dô was mîn friedel komen ê.
  dâ wart ich empfangen
  hêre frouwe,
  daz ich bin sælic iemer mê!
  kust er mich? wol tûsentstunt!
  tandaradei
  seht wie rôt mir ist der munt!
  
  dô [hete]3 er gemachet
  alsô rîche
  von bluomen eine [bettestat]4;
  des wirt noch gelachet
  inneclîche
  kumt iemen an daz selbe pfat.
  bî den rôsen er wol mac -
  tandaradei
  merken wâ mirz houbet lac!
  
  daz er bî mir [læge
  wesse ez]5 iemen
  nu enwelle got so schamte ich mich,
  [wes]6 er mit mir pflæge
  niemer niemen
  bevinde daz wan er [und]7 ich.
  und ein kleinez vogellîn -
  tandaradei
  daz mac wol getriuwe sîn!
  
  ingilizce sözleri:
  
  under the linden
  by the meadow,
  where our bed was,
  there you can find,
  beautifully broken,
  the flowers and the grass.
  before the forest in a valley--
  tandaradei--
  beautifully sang the nightingale.
  
  i came walking
  to the meadow,
  my lover had come there already before.
  there i was received,
  (holy virgin!)
  for that i am happy forever.
  did he kiss me? at least a thousand times.
  tandaradei--
  see, how red my mouth is!
  
  there he made--
  so splendidly,
  a bed out of flowers.
  those will laugh,
  heartily,
  who come by on the path
  and see by the roses,
  tandaradei--
  where my head lay.
  
  that he lay with me--
  if anyone knew
  (god forbid) i would be ashamed.
  how he was with me,
  never, no one
  may find out, except for him and me,
  and a little bird
  tandaradei--
  that will well keep my secret.
  
  not: sözleri aldığım site.
• [sonra nazım'ın^* resmine baktı, bir gözünü kurnaz kurnaz kırptı. "yakında aslanım... bir şiirin daha hakikat olacak. unter der linden'de^* nöbet beklenecek."] kemal tahir - karılar koğuşu
  
  kemal tahir'in kastettiği "unter den linden" nazım hikmet'in şiirlerinden en az üçünde geçiyor, ikisi birbirinin devamı, ikisi birbirinin türevi olarak. onlara göz atalım:
  
  1923 almanya inkılabını beklerken
  
  1
  
  bırak be!
  kaç kilometre olursa olsun
  "unter den linden" caddesiyle kremlin'in arası!
  biliyorum ben,
  berlin'in üstünden geçen
  sivrisineğin bile fırkasını!
  o kadar yakınım ki oraya
  gözbebeklerimin içinde yağma ediyor
  işsiz ameleler fırınları.
  elimi uzatsam geçecek avucuma
  sosyal-demokratların domuz burunları!..
  o kadar yakınız ki oraya
  kim girerse araya
  çizmelerimizle altı aylık çocuk kafası gibi ezeceğiz!!!
  
  *
  
  doyurmak için almanya'nın açlarını
  biz burada buğday çuvallarını alırken askere
  gösterenler var bize
  faşistlerin çark-ı felek haçlarını!
  behey abullabut!
  sen onu unut!
  geçti 1849 seneleri!
  yokuş tırmanıyoruz, inişten iniyoruz;
  yarış otomobillerine bindi hadisat!
  ajanslar daha dizilmeden oluyor bayat!
  aksiyon, reaksiyon, reaksiyon, aksiyon!
  mutlaka!
  mutlaka!
  yumurtasını kıran civciv gibi parçalayacak
  istihsal aletleri tevzi çerçevesini!..
  
  moskova, 1923
  
  1923 almanya inkılabını beklerken
  
  2
  
  sesler geliyor gün-batısından
  sesler!..
  koynunda güneşin kaybolduğu zindan
  aydınlanacak mı?
  bekliyelim mi?
  bekliyebilir miyiz?
  biz!
  gündoğusunun yüz elli milyonu,
  bekliyoruz bunu!
  sesler geliyor gün-batısından
  sesler!
  biz sssr
  biz ilk kızıl diktatura,
  bekliyoruz ki, beş yıl evvelki naramızın,
  olsun diye ilk aksi sedası
  krup fabrikalarından kopan
  hurrrra!!..
  
  *
  
  kominternin kırmızı eli
  dolaşıyor üstünde almanya'nın!
  dışarı fırlamak için tepiniyor
  amele mahallelerinde tanklar!
  berlin'in caddeleri kulak asıyor yine
  ıspartakuslerin ayak sesine!
  göbeğinden çatlayacak avrupa,
  avrupa'nın çatlayacak göbeği!...
  çatlıyacak,
  çatlıyor,
  çatla...
  çabuk olun haydi!
  diyelim : "dı".
  diyelim yüz elli milyon ağız birden :
  çatladı!..
  
  söyle berlin!
  söyle!
  elleri bombalı mavi gömleklilerin,
  bekliyecek mi yine
  "unter den linden" caddesinde nöbet?
  kırmızı bayrakların üstünde
  yeniden can bulacak mı karl liebkneht^*?...
  
  hava fırtınalı
  omurga delik
  serdümen sarhoş!..
  komünist fırkası koş
  dümen başına!
  çabuk!
  çabuk, çabuk!
  işin gerisi gelirdi çabuk
  amele, köylü şur'ası olsaydı bir kere ah!
  rayıştah^**!...
  
  sesler geliyor gün-batısından,
  sesler!
  
  moskova, 1923
  
  sesler geliyor / nazım hikmet
  
  sesler geliyor günbatısından
  sesler.
  koynunda güneşin kaybolduğu zindan
  aydınlanacak mı?
  bekliyelim mi
  bekliyebilir miyiz
  biz
  gündoğusunun milyonlarla milyonu
  bekliyoruz bunu..
  sesler geliyor günbatısından
  sesler..
  biz
  çıplak ayaklı hindistanın açlığını
  esmer gözlerinde bir alev gibi taşıyanlar.
  biz
  sarı yüzlerinden gözleri bıçak yarası gibi bakan
  kavga meydanlarında kellesini koparıp
  kocaman kanlı sarı bir çiçek gibi bırakan
  çin seddinin kulileri.
  biz
  borneo, sumatra, cava köylüleri.
  biz
  biz güneşin doğduğu yerden haykırıyoruz
  mavi gömlekli, mavi gözlü almanyalılara?
  ve istiyoruz ki olsun naramızın aksisedası
  krup favrikalarından kopan:
  hurrra
  
  * * *
  
  kurtuluşun kırmızı eli
  dolaşıyor üstünde almanyanın.
  dışarı fırlamak için tepiniyor
  amele mahallelerinde tanklar.
  berlinin caddeleri kulak asıyor yine
  spartaküslerin ayak sesine..
  göbeğinden çatlıyacak avrupa.
  avrupanın çatlıyacak göbeği.
  çatlıyacak
  çatlıyor
  çatla?
  çabuk olun haydı?
  diyelim:
  . .dı.
  diyelim milyonlarla milyon ağız birden:
  çatladı
  
  * * *
  
  söyle berlin.
  söyle
  elleri bombalı mavi gömleklilerin
  bekliyecek mi yine
  unter den linden caddesinde nöbet?
  alevden bayrakların üstünde
  yeniden can bulacak mı karl liebknecht
  avrupa bocalıyor..
  hava fırtınalı
  omurga delik
  serdümen sarhoş..
  kooooş.
  dümen başına..
  sesler geliyor günbatısından
  sesler.
  
  sesler geliyor, sesler geliyor
  
  "nasıl da acıklı geliyordu, unter den linden caddesi boyunca o günlerin favori alman şarkısı "silah başına ey ulus"u söyleyenlerin sesi." theodor w. adorno- minima moralia
  
  (bkz: berlin/@ibisile)
  (bkz: ıhlamurlar altında)
• humboldt universitaet zu berlin'in de bulunduğu kocaman berlin caddesi...
• savaş öncesi üniversite öğrencilerinin -adından da anlaşılacağı gibi- ıhlamur ağaçları altında oturup tartıştıkları sadece berlin'in değil almanya'nın en ünlü caddesi.
• dünyanın en güzel bulvarlarından biri olması dışında pek bilinmese de johann strauss iii'e esin kaynağı olmuştur. kendisinin bu isimde pek güzel bir vals bestesi var.
  
  unter den linden
• brandenburg kapisindan alexanderplatza giderken hava ne kadar soğuk olursa olsun otobüse binmektense yürümeyi tercih etmemin yegane nedeni olan cadde.
• thomas mann'ın buradaki ıhlamur ağaçları altında bolca vakit geçirdiği söylenir.
• kis ayi idi. her taraf beyaz. caddede tek basima duruyordum. o kadar buyuk bir caddeye bakiyordum ki!! ve bombos. ihlamur agaclarina baktim. kendi kendime turkce ihlamurlar altinda derken ask geldi aklima. ve huzur. o gunden sonra ne zaman unter den linden duysam bir huzur duyarim.
• alışveriş merkezlerinin bulunduğu kokoş fredrick strasse'ye yakın olan metro istasyonudur ayrıca.