babilik

• mirza ali muhammed bâb'ın (1819-1850) kurmuş olduğu batıl mezhep.
• 19. yüzyılda iran'da doğan dini hareket babilik inananı. bab, iranlı seyyid ali muhammed'in (doğ.1819 - öl.1850) lakabıdır. seyyid ali muhammed 1844'te, yeni bir çağı müjdelediğini ve beklenen kişi (mehdi, kaim) olduğunu ilan etti. bu tarihten sonra iran'da ona inanan büyük bir babi kitlesi meydana geldi. dönemin iran'ı gibi güçlü bir din adamı sınıfının bulunduğu bir ülkede yeni ve farklı bir dini inanışa sahip babiler, bu tarihten ve özellikle bab'ın 9 temmuz 1850'de tebriz'de kurşuna dizilmesinden sonra iran yönetimince büyük bir baskıya maruz kaldılar.
  
  babilerin yaşadığı değişik işkence ve idam yöntemleri, iran'da yaşayan batılılarca ve dönemin doğu bilimcileri ve tarihçilerince (edward g. browne, a.l.m. nicholas, fotoğrafçı antoin sevruguin gibi.) gözlemlendi. lübnanlı yazar emin maluf'un romanı semerkant'ın iran'da geçen bir bölümünde baskıdan kaçıp gizlenmekte olan 'babiler' geçer.
  
  kaynak: http://tr.wikipedia.org/wiki/babi
• miraz ali muhammed adlı din adamının 1844 yılında iran'ın şiraz kentinde kendisinin beklenen imama (mehdiye) açılan kapı olduğunu ilan etmesiyle kurulan, mirza'nın sonraları bablık (kapı) iddasıyla yetinmeyerek bizzat mehdinin kendisi olduğunu açıklamasıyla yoldan iyice çıkan, daha da ileri giderek bir müddet sonra peygamberliğini ilan etmesiyle iyice dağıtan, 19 rakamını kutsal kabul edip her şeyi ona dayandıran, sapkın mezhep.
  
  miraz ali muhammed, peygamberlikten sonra ilahlık anlamına gelecek sözler söylemeye başlamış ve kendisine el'ala (en yüce) ünvanını vermiştir.
  
  bab hapiste iken başta bahailiğin kurucusu mirza hüseyin ali olmak üzere önemli adamları yaptıkları toplantıyla eski şeriatı neshedip yenisini getirdiklerini iddia etmiş, ibadetlerde değişiklikler yapmış, islami adetleri kaldırmış ve toplantı sonunda da babiliğin islamdan ayrı bir din olduğunu kabul etmişlerdir.
  
  babiliğe göre ahiret hayatı bu dünyada yaşanmaktadır. insan soyu ebedi olduğu için vahyin son bulması düşünülemez ve peygamberlik de son bulmayacaktır.
  bab, hapiste iken allah tarafından gönderildiğini ve kur'andan üstün olduğunu söylediği 'beyan'adlı kitap yazmıştır.
  
  cenzae namazı dışında toplu ibadet yasaklanmıştır. zekat olarak malların beşte biri verilir. doğduğu şehir olan şiraz ve hapsedildiği yerler hac merkezleridir. sigara ve alkol haramdır. dul erkekler ve kadınlar 90 gün içinde tekrar evlenmeye mecburdurlar. aksi durumda cezaya çarptırılırlar.
• "söz konusu tarikat, çok eşliliğin kaldırılmasını, erkek ile kadın arasında mutlak eşitliği ve demokratik bir rejim kurulmasını savunan babilik" tarikatı imiş. semerkant'da böyle geçiyor oysa kaynaklar sapkın bir mezhep-din olarak anlatıyor.
• "babiliğin taşıdığı ideolojik bayrak, tarih boyunca kent ve köy ayaklanmalarını daima tetiklemiş olan binyılcı şiilik mezhebiydi. (...) şiiliğin bu radikal yönünün on dokuzuncu yüzyılda yeniden kuramlaştırılmasında rol oynayan başlıca şahsiyetlerden biri, islam öğretisindeki cismani dirilişi reddetmesiyle bilhassa ortodoks ruhban camiasını kızdıran şeyh ahmet ahsai'dir (1753-1826). şeyh ahmet ahsai'nin ölümünden sonra öğrencisi seyyid kazım reşti (ö. 1843) onun kayıp imam ile mümin cemaati arasında bir bağ olduğu şeklindeki savını devralarak, bu insani bağın müslümanların adaletsizliğe karşı dünyevi bir zafer kazanmasını sağlamak üzere tecessüm edeceği vaadinde bulunmuştur. seyyid kazım reşti'nin öğrenci ve müritlerinden biri olan seyyid ali muhammed (1819-1850) bu görüşü alıp mantıksal sonucuna taşıyarak, kayıp imamla şii müminler arasındaki insani bağın bizzat kendisi olduğunu ilan edivermiştir. (...) -yani, kayıp imamla şii cemaati arasındaki "geçit" ya da "kapı" anlamına gelen "bab" sıfatıyla- anılmaya başlanmıştır. (...) bab ise bu popülerliğinden faydalanıp işi büyütmüş, kendini birdenbire "vaat edilen kişi" ya da beklenen mehdi olarak adlandırmış ve kitabı bayan'ın kuran'dan üstün olduğunu ve onu geçersiz kıldığını ilan etmiştir. sonunda ali muhammed bab'ın çizmeyi aştığını düşünen kaçar devlet görevlileri 7 temmuz 1850'de ruhban sınıfından destekçilerinin de onayıyla devrimci lideri kurşuna dizmiştir." hamid dabashi - iran ketlenmiş halk
  
  "babiler arasındaki belki de en dikkat çekici sahsiyet, görülmedik bir cesaret, zeka ve hayal gücüne sahip, devrimci bir kadın olan tahire gorret el-eyn'di (1817-52). tahire gorret el-eyn vukuflu bir ilahiyatçı ve cesur bir devrimci liderdi - on dokuzuncu yüzyıl iran'ının rosa luxemburg'uydu o. gerçekleştirdikleri devrimci isyanlar sırasında babilerin ilkel bir sosyalizm biçimini yaşatmaya çalıştığı yolunda tarihsel kayıtlar bulunmaktadır." hamid dabashi - iran ketlenmiş halk
• bab: inanlarin tanrıya ulaşmak icin geçtikleri kapıya denir.
  
  kadının ortunmeden kurtulması bu hareketi çekici kılar. ama kadın yazar tahira yakalanır ve idam edilir.
  islam'a karşı, hristiyanlık musevilik gibi kendine has bir duruş sergiler.
• önceleri islami bir tarikatken sonradan siyasal bir oluşuma ve zamanla ayrı bir dine dönüşen babilik, 19. yy. ortalarında ortaya çıkmıştır.
  babilik, kendini "bab", yani şiiler'in beklediği 12. ve son imama açılan "kapı" ilan eden ve vahiy yoluyla yazdığını söylediği beydu başlıklı yapıtında görüşlerini dile getiren mirza ali muhammed tarafından kurulmuştur.
  
  kendilerine "ehl-i beyan" da denilen babilerin iran'da yürüttükleri siyasal mücadele, şah'ın zor kullanmasıyla son bulmuş; mirza ali muhammed tutuklanırken önde gelen babiler de iran'ı terk etmek zorunda kalmışlardır. sonraki dönemde babiler gelenekçi sayılabilecek, sayıca da az olan ezeliler ile kendini allah'ın yeryüzündeki zuhuru ilan ederek daha büyük bir din kurmaya yönelen bahaullah'ı izleyen bahailer olarak ikiye ayrılmışlardır.
  
  1850 yılında idam edilen babiliğin kurucusu mirza ali muhammed, tutuklanmasından kısa bir süre önce kendisiyle birlikte yeni bir dönemin başladığını duyurmuş; beklenen imam-ı mehdi olduğunu savlayarak bütün hükümlerin yenilendiğini söylemiştir. bu bakımdan birçok islami hükmün değiştirildiği babiliğin yeni bir din olduğu kabul edilir.
• (bkz: bobby b)