dördüncü nesil savaş

• birinci nesil savaş, insan gücünün bir bütün halinde halinde kullanıldığı, düzenli orduların hat ve kol düzenlerinde çatışmaya katıldığı savaş şeklidir. makineli tüfek gibi silahlar bu savaş anlayışını geçersiz kılmıştır.
  
  ikinci nesil savaş, birinci dünya savaşı'nda uygulanan ve yoğun ateş gücüne dayandırılan savaş şeklidir. her ne kadar birinci nesilden hayli farklı olsa da temelde cephe hattı ve sabit siperler üzerinden yürütülen bir savaş şeklidir.
  
  üçüncü nesil savaş ise manevra ve gerçek zamanlı muhaberatın esas olduğu, sızma, çevirme, etrafını sarma ve düşmanı küçük birlikler halinde izole ederek imha etmeye dayalı ikinci dünya savaşı gibi savaşlardır.
  
  şu anda ise dünya yeni nesil bir savaş anlayışı ile karşı karşıyadır.
  
  dördüncü nesil savaş diye adlandırılan bu anlayış, gelişmiş teknolojinin imkanlarından da yararlanarak uyguladığı asimetrik eylemlerle, düşman tarafa hedeflerini elde etmesinin mümkün olmadığı veya mücadelenin maliyetinin çok yüksek olduğu mesajlarını vererek amaçlarına ulaşmaya çalışır.
  
  sıklıkla devlet dışı aktörler^* tarafından uygulanması, terör eylemlerinin ve ileri teknoloji gereçlerinin asimetrik yöntemlerle harmanlanarak kullanılması, düşmanın hassas ve zayıf olan özelliklerinin istismar edilmesini esas alması, psikolojik harekat kavramına önem verilmesi ve sivillerin de hedef seçilebilmesi dördüncü nesil savaşın özelliklerinden bazılarıdır.
  
  bundan hareketle afganistan ve irak'taki direnişler dördüncü nesil savaş kapsamına girmektedir.
  
  şuradan özet bilgiler alınabilir. ne yazık ki ingilizce : http://www.windsofchange.net/archives/002736.php
  
  bir de : (bkz: asimetrik savaş)
• (bkz: network centric warfare)
• ilk olarak 1989 yılında william s. lind'in de aralarında bulunduğu bir amerikalı analist takımı tarafından savaş halinin tek merkezden idare edilmeyen bir biçime dönüşmesini tanımlamak için kullanılmış askeri doktrin.
  
  dördüncü nesil savaş, aşağıda listelenen unsurları içine alan çatışmalar olarak tanımlanır:
  
  * karmaşık ve uzun dönemli
  * terörizmi kullanan
  * milli olmayan veya milli sınırları aşan hüviyette
  * düşman'ın kültürüne doğrudan tecavüz eden
  * bir hayli teferruatlı psikolojik savaş, bilhassa medyayı manipule eden
  * politik, ekonomik, içtimai ve askeri bütün mevcut şebekeler kullanılır
  * bütün şebekelerin aktörlerini içine alan düşük yoğunluklu çatışmalarda cereyan eder
  * mücadele dışı unsurlar taktik ikilemlerde kullanılır
  
  ^*
• dördüncü nesil savaşlarda artık ateş veya manevra esas savaş unsuru olmaktan çıkmıştır. silahlı çatışmalar düşmanı yoketmeyi doğrudan hedeflemeyip onun maneviyatını ve kazanma azmini kırmak suretiyle etkili olmayı amaçlamaktadır. terörist saldırılarla toplumu yıldırmak ve asimetrik savaş unsruları ile hasım tarafın hareket ve tepki kabiliyetlerini kısıtlamak, teknolojik iletişim araçları, sivil toplum örgütleri, ve benzeri aktörler vasıtasıyla hasmın düşman karşısında çaresiz olduğu psikolojisine düşmesine ve kararlılığını yitirmesini sağlamak temel taktiklerdendir. düşman genellikle belirli bir ülke olmadığı durumları iyi manipüle etmek ve hasım ülkenin içinde etnik çatışmalar çıkarmak veya din ve mezhep düşmanlıkları vücuda getirerek onları körüklemek belli başlı taktikler arasındadır.
  
  ^*
• oluşan şartlar neticesinde savaş kavramının evrimleşen dinamikleri tarafından açığa çıkartılan yeni nesil çatışma konsepti. savaşın değişen yüzünün 21. yüzyıla sunduğu ana mücadele formatlarından bir diğeri.
  
  dördüncü nesil savaş konseptinin teorik üretimi 1980'li yıllara kadar uzansa da, etkin biçimde pratiğe dökülmesi için yeni bir yüzyılın başlaması gerekti. zira dördüncü nesil savaş pratikleri, soğuk savaş sonrası sovyetler birliği'nin dağılmasıyla açığa çıkan bipolar olmayan dünya düzeninde kendini daha iyi ifade etme imkanı buldu.
  
  savaşın değişen dinamikleri o güne kadar açığa çıkan sınırsız sayıda bölgesel savaş ve iki küresel savaş sonrası konvansiyonel savaş kavramını nispeten geri plana itme ihtiyacı hissetmiştir. ikinci dünya savaşı sonrası fetih ya da işgal hareketleri dünya kamuoyunda büyük ölçüde hukuk dışı olarak algılanmaya başlanmış, insanlığın teknik gelişimi ve ekonomik küreselleşme konvansiyonel savaşların yıpratma katsayısını arttırmış ve sonuç olarak aktörleri çıkar çatışmalarında kullanılabilecek alternatif enstrümanlara yönlendirmiştir.
  
  ülkeler bir taraftan askeri endüstrilerini ve konvansiyonel ordu stoklarını güvenlik kaygıları neticesinde muhafaza etmeye devam ederken, bir taraftan da dünyanın değişen dinamikleri sebebiyle yeni tür agresif sonuç alma yöntemlerini pratiğe dökme arayışı içinde olmuşlardır. bunun başlıca nedeni günümüz şartlarında ortaya çıkan siyasal ve ekonomik dengelerin konvansiyonel savaş yöntemlerine eklemlendirilmek için fazla hassas kalması ve dolaylı metotların sonuca ulaşma pratiği olarak daha uygun bulunmasıdır.
  
  günümüzde ülke yönetimlerinin ve aktörlerin konvansiyonel yani klasik ve doğrudan sıcak savaş eylemlerinden ziyade dolaylı, örtülü ve alternatif faaliyetlere yönlenme gereksinimini oluşturan üç ana faktör bulunmaktadır.
  
  - konvansiyonel savaşların hem ekonomik hem de yıkım etkisi açısından geçmişe kıyasla çok daha maliyetli olması,
  
  - oluşan küresel ekonomik dengelerin ve açığa çıkan uluslararası dinamiklerin hassas ve kırılgan yapısı,
  
  - sıcak savaş kararlarının ve faaliyetlerinin dünya ve ülke kamuoylarında geçmişe oranla çok daha fazla tepki toplaması ve demokratik yönetimlerin bu nedenle çoğu zaman savaş kararı almakta ürkeklik göstermesi.
  
  tüm bu nedenler ülkeleri ve hükümet organizasyonlarını doğrudan ve klasik savaş formatlarından ziyade örtülü, asimetrik ve etki odaklı^* çatışma formatlarına yönlendirmiş, rakipleri sıkıştırma, yıpratma ve üzerlerinde tahakküm kurma arayışlarını çeşitlendirmiş ve dolaylı tutum kavramını askeri doktrinler üzerinde hakim kılmıştır.
  
  söz konusu durumda asimetrik savaş, karanlık savaş, örtülü savaş, hibrit savaş, doğrusal olmayan savaş ve vekalet savaşı^* gibi klasik savaş ve çatışma formatlarına aykırı ve genel anlamda dördüncü nesil savaş çatısı altında toplanabilecek kavramların literatürlere girmesiyle sonuçlanmıştır.
  
  dördüncü nesil savaş düzeneklerinin en büyük özelliği klasik bir askeri stratejinin aksine ateş gücünü konseptin merkezine oturtmaması ve savaş kavramını sınırlı savaş alanlarının ötesinde tüm zaman, alan ve hatta kitlesel katmanlara yaymasıdır. bu özelliği dördüncü nesil konsepti standart askeri stratejilerden ayırır. dördüncü nesil savaşın kenara itebileceği herhangi bir enstrüman türü yoktur ve yapılabilecek olanlar teknik imkanlar, vicdanlar ve hayal gücüyle sınırlıdır.
  
  hedef düşmanı imha etmek ya da fethetmekten ziyade onu manipüle etmek ya da uygun şekilde biçimlendirmektir. bu amaca ulaşabilmek için düzenli askeri unsurlardan beslenilebileceği gibi istihbarat ya da özel operasyon odaklı faaliyetlerde stratejinin merkezine alınabilir. sonuca ulaşma yolunda psikolojik savaş, gayri nizami harp yöntemleri, vekil unsurlar ve hatta terörizm dinamikleri yoğun şekilde kullanılabilir. rakip kitle unsurlarının motivasyonu, mücadele azmi ya da temel dinamikleri yıpratma ve aşındırma etkilerine maruz bırakılabilir. genel amaç düşmanın direnç noktalarının, siklet merkezini oluşturan dinamiklerin ve temel davranış eğilimlerinin çözülmesi ve akabinde düşman iradesinin ve savunma mekanizmasının çökertilerek etkiye açık hale getirilmesidir. hedef olarak asker-sivil hassasiyeti gözetmez ve hatta daha etkili olacağı için sivil unsurları da etki alanına sokma eğilimindedir.
  
  dördüncü nesil savaş konsepti salt askeri taktiklerin ya da güç unsurlarının kullanıldığı bir sert güç^* veya başlı başına sivil istihbarat ya da özel operasyon unsurlarının kullanıldığı bir yumuşak güç^* yöntemi değildir. daha ziyade farklı unsur ve taktiklerin klasik taktiklerle sınırlı kalmadan müşterek yapıda bir arada kullanılabildiği bir çeşit akıllı güç^* formatıdır.
  
  sıcak savaş kavramı küresel güç mücadelelerinde yeniden etkili olmadığı sürece dördüncü nesil konsept dalları ve budaklarıyla beraber uzun bir müddet daha çeşitlenerek ve derinleşerek günümüz savaş kavramının dinamiklerinde ağırlığını devam ettirecektir.