friedrich dürrenmatt
-
gelecekten ve insandan en fazla umutsuz olan yazarlardan biri. fizikçiler (die physiker), dürrenmatt'ın bu konumunu en belirgin şekilde göstermektedir (bkz: 21 maddenin dördüncüsü (#7044937)).
edit: matbaa hatası. -
albert camus'den sadece absürd kavramını değil, aynı zamanda camus'den onun hayata veda edişini de edebiyatına ödünç alan yazar. bilidiği üzere camus'ye göre hayat absürd'dür (yabancı (l'etranger)). bu çerçevede, bir rastlantıyla, bir trafik kazasında ölür. yine bilindiği üzere dürrenmatt'ın die physiker'deki 21 maddenin üç ve dördüncüsü (#7044937) bu duruma işaret etmektedir.
albert camus'ye göre hayat absürddür, grotesk (#14481827) değildir. ödünç aldığı "absürd'ü", dürrenmatt tersyüz eder ve der ki, "hayat (hikaye)" grotesktir ama absürd asla. die physiker'daki 21 maddenin onuncusu buna ilişkindir.
dürrenmatt insanları sevmez belki acırsa acır uzaktan uzaktan. camus ise insanları sevmekten vazgeçemez (arada kızdığı tabii olur (düşüş (la chute)); ne de olsa, eninde sonunda, benim kahramanlarım diye herhalde. -
edebiyat ayrıdır tiyatro ayrıdır diyen yazar.
bununla birlikte, dürrenmatt, edebiyat olsa da tiyatro olsa da, çağdaşlarını sonuna kadar okur, onların yazdıklarından ideolojilerini ayıklar, geriye kalan insanlık durumlarını zenginleştirir: (1) hikaye yazarken hep bir taraftan albert camus'ye öyle veya böyle bağlılık gösteren dürrenmatt (mesela, camus (düşüş (la chute), dürrenmatt (duruşma gecesi (die panne))), (2) tiyatrosunda - yarattığı çağrışımlar açısından - bertold brecht ile neredeyse bire bir örtüşmeleri pervasızca sunar (babil'e bir melek iniyor (ein engel kommt nach babylon), sezuan'ın iyi insanı (der gute mensch von sezuan)); bkz: #5879421. -
fyodor dostoyevski'yi tam anlamıyla hatmetmiş, sindirmiş ve tadını kaçırmadan eserlerine yansıtmış olan isviçreli büyük yazar. nasıl dostoyevski, daha ilk sayfalardan, romanının geçtiği mekanı potansiyel bir suç mekanına dönüştürüyorsa, dürrenmatt da tüm isviçre'yi bir gerilim mekanına dönüştürmüştür.
şüphe(der verdacht)'de zürich; yemin(das versprechen; #25049554)'de, chur - zürich arası ve zürich; yargıç ve celladı(der richter und sein henker; #25024394)'nda, bern - neuenburg arası ve batı'daki dağlar; fizikçiler(die physiker; #21874045)'de, herhalde vaud kantonunda bir yer, duruşma gecesi(die panne)'nde ise isviçre'de herhangi bir yer gayet ikna edici ve o derecede insanı gerdikçe geren mekanlara dönüşür.
her bir göl sanki o çevredeki tüm kirli ve şüpheli suların toplandığı dolayısı ile tüm pis kokuların yayıldığı yerdir. yargıç ve celladı'nda, neuenburg gölü, geceleri herhalde ayışığında parıldar. böyle bakıldığında okuyucuya sadece pis koku gelir; burnunuzu tıkarsanız harikulade bir manzara önünüze serilmiştir. komiser baerlach, yardımcısı tschanz ile, bern'den olay yerine giderken biel üzerinden değil, iki gölün arasından gider. niçin. işte bu manzarayı okuyucuya aktarmak için. dürrenmatt aynı zamanda ressamdır (#23353903). belki de bu muhteşem tasvir(ler)i, dürrenmatt'ın bu mesleğine borçluyuz.
şüphe'de zürich gölü, yemin'de wallen ve zürich gölleri, yargıç ve celladı'nda, neuenburg ve biel gölleri, fizikçiler'de, herhalde cenevre gölü benzeri yerlerdir.
dürrenmatt'ın şehirleri zaten yekten potansiyel suç merkezleridir. komiser baerlach, şüphe'deki suçun merkezi olan cani doktor emmenberger'in kliniğine giderlerken, hiç gerekmediği halde neredeyse tüm zürich'i dolaşırlar. daha neler neler.
dürrenmatt bir tanedir. -
daha fazlası için:
(bkz: der richter und sein henker/#25024394)
(bkz: das versprechen/#25049554)
(bkz: der theaterdirektor/#22003100)
(bkz: der sturz/#21988366)
(bkz: der hund/#30648186)
(bkz: der hund/#32997711)
(bkz: tren kazası/#29999898)
(bkz: taze kazılmış mezara girip uzanmak/#28483329)
(bkz: durcheinandertal/#37607272)
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap