pşıne

• çerkesce. akordeon
• çerkeslerin mitolojik öğelerle süslü şarkısıdır.
  şöyle ki;
  
  qışhowe bğışhham lağew bjamiyr
  mezışxuem yeş' cerğecej
  qurşışhham wesir şızığetk'ıyr
  a maqım geğaşhebej
  
  ( nart ş'ınalhew qabardey/adigey
  pşinalher zibe wey
  qihat wutıkım di setenéy
  dıqızdeğafet wey
  nart xasem xuedew zıdğazew wey
  di şik'e pşıne^*r mezuu
  di ape pşıne^*r bjhamiyri wey
  pkhe tsıç^*'ri daxey dojhuw )
  
  mes ape pşınem 'aper docegu
  qafeş'em daxew dojhuu
  silhepq gurış'em fiş'eplh yi lheğu
  di ş'ale ğualer mecegu
  
  (nakarat)
  
  pşinawe azexem pşinalher xaş
  adige cegum dıxetşh
  de dğe'u meqamer deni no'us
  di qafem xuaş'ır nemis
  
  (nakarat)
  
  pseréy pşiner şeş'i ğezuu
  wi şık'e nalher (w)quediy
  yey şık'e pşine gesaşh çezur,
  pşinalher ğepsalhet wey
  
  (nakarat)
  
  ps1: çerkeslere özgü telli bir çalgı
  ps2: çerkeslere özgü küçük akordeon, "parmak akordeonu"
  ps3: çerkeslere özgü tahtadan yapılan, dilli bir ritm aleti.
  
  special thanks to: kusha doğan
• türkçesi ise;
  
  dağlarda yüksek sesle bir fülüt çalıyor
  sesi ormandan yankılanıyor
  dağlarda sertleşmiş karlar
  o sesi duyunca yumuşuyor
  
  (nartların ülkesi kabardey/adigey
  senin çok miktarda ezgin var
  seteney ortaya çık
  beraber dans edelim
  eski nart toplantılarında olduğu gibi dönerek
  şık'e pşine miz çınlıyor
  akordeon bizim mızıkamıza
  pkhacic ile güzelce eşlik ediyor )
  
  işte mızıkamızla birlikte mızıkacının parmakları dans ediyor
  yeni qafe ye güzelce eşlik ediyor
  gelecek kuşakların dans edişine bir bakın
  gençlerimiz dans ediyor
  
  (nakarat)
  
  usta müzisyenler değişik makamlar çalıyorlar
  biz de bir çerkes düğünü ndeyiz
  bizim söylediğimiz makamlar her yana ulaşıyor
  dansımıza herkes saygı gösteriyor
  
  (nakarat)
  
  akordeonu aç sesi çınlasın
  kemanın tellerini ger
  sırası geldi
  güzel melodileri konuştur bakalım
  
  (nakarat)
  
  special thanks to: nıbjo emir
• bir çerkes halk çalgısı. adige dilinde pşıne, abhaz dilinde amırzakan, oset dilinde fandır olarak adlandırılan çalgı, aynı zamanda bu dillerde genel anlamda çalgı kavramını da ifade etmektedir. günümüzün akordeonuna benzer olup, onun temelini oluşturan, klavye sistemli akordeondan farklı olarak, tuşlu bir alettir. literatürde çerkes mızıkası olarak yer almakta olan bu çalgı, tuşlarının kapanan körük hareketinde farklı, açılan körük hareketlerinde farklı bir ses vermesi itibariyle zengin bir ses yapısına sahiptir. diğer otantik çalgılardan çok sonraları çerkes müziğine katılmış olmakla birlikte, bugün çerkes halk müziğinde mızıkanın yanı sıra akordeon ve garmon da yaygın olarak kullanılmaktadır.
• kendisini çalana pshineva denen kafkas enstrumanı.
• bir cemal süreya şiirinde çerkez mızıkası olarak anılan enstrüman.
  
  ...
  
  yakasında kocaman bir düğme
  sevinci bitiştiren acıya
  ayıran kuşkuyu inançtan
  yağmurun yağması iyidir
  bir çerkez mızıkası gibi rengârenk
  iki adet kuş çantasında
  
  (bkz: yağmurun yağması iyidir)
• az biraz da olsa çerkes kanı taşıyan bireylerin, sesini duyduğu anda oturduğu yerden fırlamasına sebep olan enstrüman.
• (bkz: kobuz)
  (bkz: kobuzchu kiz)
• çerkes kültürünün en önemli enstrümanlarından olup, akordeon ile ağız mızıkası^*nın karışımı niteliğindedir.
  
  birçok oyunumuzun şarkısı pşıne ile çalınır. bunlar içerisinden en bilindik olanı da; abhazlar'ın apsuwa koşara olarak bildiği tleperuj oyunudur. ayrıca abhazlar pşıneye de "amızırkan" derler.
  
  akordeon'a benzer; çünkü sistem aynıdır. iki küçük ahşap kasanın ortasına bir körük monte edilmiştir. sol tarafta bas tuşları, sağ tarafta ses tuşları yer alır. bu körüğü kapatıp açmak ve aynı anda da tuşlara basmak suretiyle düdüklere hava girişi sağlanır; dolayısıyla da ses çıkartılır.
  
  ağız mızıkasına benzer; çünkü, diatoniktir. yani akordeondan farklı olarak, pşınede bir tuşa basıyorken, körüğü açtığınızda farklı; kapattığınızda farklı notalar çıkartırsınız (tıpkı ağız mızıkasında bir deliğe üflerken farklı; çekerken farklı notalar aldığınız gibi.). akordeonda aynı tuş üzerinden, körüğü açsanız da kapatsanız da aynı notayı duyarsınız. bu yönden de ağız mızıkasının sistemiyle aynıdır.
  
  akordeondan farklılık gösterdiği bir diğer husus da tuşlarıdır. farklı çeşitleri olmasına karşın genel bilindik akordeonun ses tuşları, bildiğimiz piyano klavyesiyle aynıdır. pşınede ise piyano klavyesi yerine küçük yuvarlak tuşlar bulunmaktadır.
  
  uzun lafın kısası; ağız mızıkasının elde çalınanı diyebiliriz.
  
  ses tuşları tek sıra ve çift sıra olanları mevcuttur. bu da, daha fazla nota aralığından başka bir anlam ifade etmemektedir.
  
  bilinen en iyi ve en çok tercih edilen üretici hohner'dir.
  
  nasıl bir şey olduğunu merak ediyorsanız buradan görebilirsiniz. bu resimdeki pşıne, sizlerin de gördüğü üzre çift sıra bir hohner erica'dır.
• bir ayakkabıcının vitrininde, yağan yağmurda -pek başarılı olamasam da- ıslanmamaya çalışarak tramvaya koştuğum gıpgri bir günde gördüm kendisini. önce önünden koşarak geçtim, sonra -ıslanmak ve tramvayı kaçırmak pahasına olsa da- göz ucuyla gördüğüm şeyin doğruluğuna inanamayarak geri döndüm vitrin önüne. 1940'lı yılların başında yapımı duran akçaaağaç gövdeli holzbrand bir melodeon^* orada duruyordu işte. viyana'da. bir ayakkabıcı vitrininde. üstelik senelerdir istediğim gibi, tek sıra diatonik modeli.
  
  nitekim satın aldım. içler acısı haline rağmen aldım. ikinci değil, kim bilir kaçıncı eldi. körüğünü aslına uygun yenilettim, tüm ses ve mekanik ayarlarını, gerekli bakımlarını yaptırdım.
  çocukluğum avuçlarımın içinde duruyor artık. bazen yoğunluktan ötürü rafta tozlanmaya bıraksam da, çok güzel gözüküyor.