senkretizm

• bir tanrıya başka bir tanrıya ait biçim ve gelenekleri kullanarak tapınma.
• düşünce sistemlerini birleştirme ya da uzlaştırma yöntemi.
• farklı kökenlere sahip farklı düşünce veya tezlerin olgusal olarak birleşmeleri.
• açık seçik bir biçimde tasarlanmadıkları halde, sanki birbirleriyle bağdaşıyormuş gibi görünen düşünceleri ve savları bir araya getiren öğreti.
• çok eski çağlardan beri insanların hakim güce boyun eğmesi sonucu dinlerinde ve yaşantılarında değişikler meydana gelmesidir. mesela bir x devleti y devletini yener ve istila eder. bunun üzerine y devletindeki insanlar der ki:"bu adamlar bizi yendi o zaman bunların tanrıları, felsefeleri vs. daha etkili. öyleyse kendiminkine bunları da eklemeliyim." kısaca senkretizm kendisinde olanı atmayıp yeniye uyarlamak "eski anlayış+yeni anlayış" şeklinde özetlenebilir. bazen de tarihsel olarak eski olan bir anlayış tekrar gündeme gelerek yeni olanla birleşebilir. mesela helenizmde, hristiyanlıkta ve daha sonraki din ve anlayışlarda senkretizm vardır.
• bir sanat yapıtı üzerinde farklı anlayış, üslup ya da akımların sentezleşmemiş nitelikte bir bütün olarak yer almaları durumu.
• değişik dinlerin, öğretilerin belli ilkelerini, uygulamalarını birleştirme girişimi.
• dinler arasında geçişkenlikler olması. mesela eski mısırda güneş tanrısının adı amonra idi ve tanrıların en yücesiydi. doktrine göre "amon" tanrının ruhu, ra ise ışık saçan bedenidir. gerçekteyse amon, çok daha eskide teb şehrindeki mısırlıların hava ve bereket tanrısıydı; ra ise mısırın başka bölgelerinde de tapılan bir güneş tanrısıydı, ama teb'de yaşayanlar bütün mısırı işgal edince zamanla inançlar arasındaki karmaşa mısır rahipleri tarafından bu şekilde çözüme kavuşturuldu.
  senkretizm iddiaları parallelomania da denen tehlikeli bakış açısını çoğu zaman içerir. çünkü dinlerdeki senkretik yönlere dikkat çeken insanların çoğu, özellikle new age spritüel gruplar genel olarak dinler ve inanışlar arasında fark görmeme eğilimindedir, ve hepsinin aynı kaynaktan geldiğine inanırlar. gerçekten de, senkretizmin etkisiyle geçmişteki veya başka coğrafyalardaki dinlerden gelen inanış ve ritüeller kendilerine yeni dinlerde yer bulur/bulabilir. mesela eski yunan tanrılarının, birebir aynı efsaneler ve tasvirlerle fakat sadece isimleri değişmiş olmak üzere (merkür=hermes; zeus=jüpiter gibi) roma'da da yer bulduğu doğrudur. fakat senkretik açıklamalar getiren kişiler çoğu zaman bunun ötesinde tüm dinlerdeki en ufak paralelikleri bile kapsayacak yorumlar yaparlar ve her mitolojiye, destana, dini inanışa bu şekilde ille de bağdaştırıcı gözle bakıldığında olay genelde çığrından çıkar; en saçma şeyler bile bağdaştırılır hale gelir. bu çerçevede özellikle 19. yüzyılda bir dolu hurefe üretilmiş, hiç bir zaman kanıtlanamayacak yüzeysel benzerliklerin mutlaklaştırılmasıyla bunlar üzerine sayısız kitaplar yazılmış, sayısız "tüm dinleri birleştiren" tarikatlar ve yeni inanışlar ortaya atılmıştır.
  
  dinler tarihini senkretizme dayalı olarak açıklayan kişilerin çok bilinen (ve çok da şüpheli) iddialarına örnek vermek gerekirse:
  
  -yunan mitolojisindeki hermes, eski mısır'da tanrı thoth, eski mısır'da firavun akhenaten, tek tanrılı dinlerdeki peygamber idris aleyhisselam, hint tanrısı budha (insan olan buddha değil), tyana'lı apollonius, kuzeyli tanrı wotan'ın hepsi aslında aynı kişinin farklı kültürlerdeki adıdır.
  
  -hz. isa diye birisi yaşamamıştır, eski mısırda inanılan tanrı horus efsanelerde döne dolana hristiyanlığa geçmiş ve christ'a dönüşmüştür. isis de hazreti meryem'e dönüşmüştür. hristiyanlık diye bir şey yoktur.
  
  -mayalar, aztekler, kızılderililer, eski mısırlılar ve hintlilerin hepsi aynı toplumun parçalarıdır, çünkü eskiden büyük okyanustaki mu isimli kıtada yaşarlardı ve o kıta batınca kimi hindistana kimi amerikaya yerleşti ve orada çoğaldı, bugün farklı görünseler de aslında onların hepsi aynı ırktan ve dindendi. bunun da kanıtı hepsinin güneşe tapınmasıdır.
  vs vs.
  
  tabii ki bu yazdıklarım parallelomania kapsamına girenler.
• eklektizme negatif bir yaklasim
  (bkz: eklektizm)
  bazı yerlerde pozitif ve negatif anlamlarda senkretizm vede senkretisizim diyede ayrıma gidildigini musahede ettik.. felsefe-bilim anlanında önemli kavramlar
• dinsel etkileşim süreçleriyle ilgili bir kavram olan senkretizm, türkçe'de "bağdaştırmacılık" olarak karşılanmakta ve farklı yaklaşımlara göre değişen anlamlar kazanmaktadır. genel olarak "karışmış" veya "melez" olanı ifade etmek ve farklı kültürlere ait birtakım sembol, söylem veya kültlerin yeni bir kültür potrasında eritilip yeni bir "almaşık" oluşturması anlamına gelmektedir.
  
  antropolojik bakış açısından senkretizmin, kültürel ilişki modelleri içinde önemli bir yeri olan "kültürleşme" kavramının dinsel alandaki bir karşılığı olduğu da söylenebilir.
  
  senkretizm türevleri bakımından üç temel gruba ayrılır;
  
  1) sosyal, kültürel ve ekonomik düzeylerde topluluklar arası iletişimsel etkinlik sonucu oluşan doğal etkileşimler arası iletişimsel etkinlik sonucu oluşan doğal etkileşimler
  
  2) hakim kültürün zayıf kültürleri asimile etmesi sonucu oluşan "dejenerasyonlar", "yozlaşmalar"
  
  3) ihtida (din değiştirme) sonucu eski ve yeni inanç sistemlerine ait birbirine benzer ve yakın unsurların bağdaştırılması ile gerçekleşen kaynaşmalar.
  
  ^*