• (eksi sozluk kolektif ignore list uygulamasi- sikayet ettim baslik editlenecek)
    esagbi ve ilgili basliklarda deginilen amdan gotten baslik, yarrak kurek entry uygulamarinin temelinde cozulemeyecek sorunlar olduklarini sanmiyorum. bu baslik hem bir bildirge, hem de cozum onerisidir dinleyiniz.

    sozlugun kok saldigi internet alemindeki "kisisellestirme" (bkz: customization) ayricaligina ve neo-hakkina olan inancim ve hayranligimdan oturudur ki, eksi sozlugu "basliklari acma hurriyetini koruma tugayi" gibi bireysel ve kollektif bir karsi harekete degil, akilci, savusturucu, zit erenkoycu bir sisteme oturtmak luzumu hissettim. bu luzumdan yola cikarak eksi sozluk kollektif ignore list uygulamasini mujdeliyor ve oneriyorum (daha evvel birisi sozluk hakkidnaki isteklerinde belirttiyse ozur dilerim, denk gelmedim.)

    oncelikle kisa bir izah edelim, nedir kollektif ignore list uygulamasi.

    kollektif ignore list, bir yazarin kendi rizasiyla muteselsil sorumlulara verdigi bir liste uyarinca diger sozluk yazarlarini ignore etme ve entrylerini gormeme hakki kazanmasidir.
  • temel dinamik su: ben otisabi olarak, istedigim yazarlarin entrylerini gormeme (ignore list) hakkina kavusuyorum, bununla da kalmiyor vekaletname verdigim yazarlarin ignore ettigi yazarlari gormuyorum, duymuyorum, actigi basliklara da denk gelmiyorum. ayni sekilde bana vekaletname veren yazarlar da benim ignore ettigim yazarlari ve entrylerini goremiyor.

    bu fikre ulasmamda ki temel saik sudur: herkes "kendisine ve kendi cevresine ait" bir sozlukte yasamak istedigi, boylesi bir sozluk icinde moral ve motivasyonunu sag ve salim tutabildigi icin, sadece kendi sozlugunu, ve kendi cevresinin gordugunu gorebilmelidir. gozden uzagin gonulden de, asabiyetten de uzak olacagi bir "cerceveden bakilan sozluk 1999 daki "bir avuctuk ne guzeldi, idaresi kolaydi" simulasyonunun olusumuna da temel olusturacaktir.

    bu saik cercevesinde olusturulmasini onerdigim yontem de yine subjektif kistaslari olan kisi ve zumrelere ters gelen, uymayan "cirkinliklerin yokolmasi"ndan ziyade bireysel "haklar ve zevkler muhafazasi" esasina dayanmaktadir. yani yontem nefret ettiklerimizi yok etmek, yok olmasini dilemek, bu ugurda tesekkul olusturmaktan degil, bireysel ve "karsilikli temizlik ve guvene dayali" sivil inisiyatiften gecmektedir.

    sanssizligimiz odur ki, boylesi uygulamalar reel hayatta yapilamadigindan daima hukukun pre-emptive duzenleyiciligine mahkumuz. ama sanal camia oyle mi ya? isteigimiz gorunuyor, istemedigimiz gorunmez oluyor. gorunmez ve yasanmaz olanin da derdi kimse germiyor.
  • boylesi bir uygulamanin teknik ayrinti ve detaytlarini bilmiyorum, ama uygulanabilmesi halinde sablon su sekilde olacaktir.

    otisabi kontrol merkezine giriyor. oncelikle kontrol merkezinde badilistte ki herkesin yaninda yeni bir checklist ile karsilasiyor. bu checklist su su yazarlarin ignore ettigi yazalari bend e ignore etmis olayim, vekaletnamesi. bu checklisti actigimiz anda, o yazarlarin mevcut ignore listi bizim icin de etkin oluyor. bunun disinda en asagida "badilerimin hepsinin ignore listi bana da etkin olsun" opsiyonu var, onu da acip ugrasmadan geciyoruz. hatta terslen opsiyonu bile var yaninda. mecburiyetten koydugumuz dumbuk bir badimiz varsa, onu ayri gayri tutabiliyoruz.

    sonra mal listemiz var ya. hani sadece mesajlarini gorememk icin kullaniyoruz. bu mal listemiz otomatik olarak ignore list etkisinde oluyor (ya da ssg usenmezse onu da mesaj ayri, entry/baslik ayri) yapabilir. boylelikle mallari ve dostlari ayirdik. bunlari uygulamaya gecirip de refrresh yapinca goruyoruz ki, amdan gotten basliklar sol seritte hala duruyor. cunku insanlar daha henuz mallari ayird etmeye baslamadi. amdan gotten bir baslik gorduk diyelim:

    "ohhhh amdan gotten baslik actim amina koyyim sagol otis destegin icin tsk pls" olsun bu baslik. bu basliga giriyoruz, ilk evvela ilk entrysinden goruyoruz ki ukteden dolma degil, ilahi esin ile vahyolmus bir entry ve yazari.

    ilk entrysi de su:

    1. ohahah otis elim sen de otis. ozgurlukcu otis al gotune gotune!

    (otis sagolsun denyoyum ve hurum) 10.02.2010 (e anca o zaman olur bu)

    burada istersek yazari olan ibisi gammazlar gibi alttaki butonundan "bu adami ve actigi entryleri goremeyeyim duyamamayim" diyoruz. ya da istersek, basliktan tiklayarak "bu basligi acanin entrylerini basliklarini gormeyeyim duymayayim" diyoruz.

    bu noktada en temel problem eger bu baslik altina sevdigimiz bir yazar onceden bir entry yazmissa basligi goremedigimizden entryi de goremeyecegimiz gercegine dayaniyor. oysa ki bunu da atlatmak cok kolay: kontrol merkezinde bir check box var, "badi listemdeki yazarlarin entry girdigi basliklari, mal listesinden birisi acmissa dahi gorebileyim, ama sadece badilerimin ve mal listesinde olmayan kisilserin entryleriyle goreyim" secenegini aciyoruz. ssg usenmezse bunu da iki ayakli yapabilir: "sadece badimin entrylerini goreyim, boylesi bir baslik altina entry yazan diger yazarlarin da ta gotune koyayim" dopsiyonud a olabilir. kisisellestirme fisek gibi, mis gibi.
  • ama eger agb ukteden dolmaysa ilk entryde bir uyarici yildiz ve unlem oluyor, yaninda da checkbox bu durumda istersek kim oldugunu bilmeden uktecisini ignore edebiliyoruz: "bu ukteyi verenin amina koyayim, bir daha da ne uktesini, ne de ukteden dolma basligini goremeyeyim duyamayayim". eyvallah, ne ukteyi verenin adini duyduk, ne bildik ama ignore liste aldik. sevdigimiz bir arkadasimiz eger boyle bir ukte acmis ise: pop up acilsin: desin ki "yalniz bu ukteyi badilistinizden bir mal vermis, yine de mal listesine alayim mi?". uktede gizlilik esas oldugundan nikini ifsa etmeden usulce badi listinizden mal listesine kayan bir ismi gorup, mal dostlarinizi taniyabilirsiniz (badi listinizden mal listinize gecen birisinin ignore list i de otomatik olarak pool'unuzdan kalkacaktir. lan kod yazmiyorum, ne kadar rahat boyle buyurmasi). ya da malsa da dostumdur, bir bildigi vardir diyerek bireysel itimadiniz ile onu badi listenizde tutarsiniz.

    simdi sadece bir baslik sayesinde hem kendinizin hem de size itimad edenlerin listesinde bir mal'i bir amdan gotten basligi yok etme sansina eristiniz. ayni anda sozlugu tarayan badi listinizin bireysel ignore gonulluleri belki sizin icin calistiklarini dahi bilmeden hizla agbleri imha edecekler, agb sahiplerinin haberi olmayacak. kisa bir sure icinde en kallavi imha ekibinin, en sahane moderatorun dahi yapamayacagi kadar cok agb entry baslik, yazar yok olacak, hos bir sada olarak kalacak.

    bu noktada sistemin kimi karmasikliklara sebbeiyet evrmesi de muhtemel: bunlardan su anda aklima geleni (az evvel uydurdum insaf) sizin mal listenizdeki birisinin, sizi gorevlendirmis birisiyle uyusmamasi, catismasi gibi problemler olabilir.

    misal: otisabinin badi listesinde huger var (ki var, hugeristim). x yazarin ignore listesinde ise huger var. ben x yazara itimad edersem kollektif ignore listine tabi olsam, hugerin entrylerini de ignore tmis mi olurum? hayir, olmam! zira benim badim, elalemin mal'indan once gelir. benim onceliklerim olanlar muaf tutulur, x kisinin listesindeki diger mallar listeme eklenir.
  • peki ya ben x kisisini vekil tayin ettim, x ise benim mal bilmis. kendi entrylerimi mi goremeyecegim? ne munasebet? once can, sonra canan. kendi entrylerimizi gorur, x kisinin listesinde bizim badi listemizde olmayan her turlu mal'in entrysinden muaf tutuluruz. aikiod gibi bir savunma sanati bu, dengemizi asla istemeyecegimiz sekilde yitirmiyoruz.

    ya suna ne demeli farzedelim x kisiye itimad ettik, x kisi dellendi binlerce yazari usenmeden mal liste aldi, sozluk gorunmez hale geldi, o zaman lavugun biri yuzunden sozlugu goremeyecek miyiz? e be ibis sen degil miydin boktan entrylerden sozlugu goremiyorum, keske benim cevrem olsa diyen? o zaman itimad ettigin adami iyi taniyacaksin. adaletine guveneceksin. ama yine de sevdigin ama badi liste almadigin bir yazarin mal edilmesinden korkuyorsan, su layout seni bir nebze olsun koruyacaktir:

    bir basligin altina giriyorsun.

    "1. bidi bidi

    2. viv viv

    3. ziv ziv.

    4. (bos)

    5. (bos) "

    gorunuyor di mi? baslik sevdigin, ilgilendigin, sevmeyi dusundugun bir yazar tarafindan bir seyler yazilmasini umdugum bir baslik ise. entrylerin nicklerinin olmasi gereken yeri mouse ile highlight ediyorsun (su an kullandigim eyco's entry anonymizer da oldugu gibi) ve sadece yazarin ismi gorunuyor. bir bakiyorsun. otisabi! lan otis benim badi listte degil, ama okumak da isterim dogrusu diyorsan. efendi gibi gidiyorsun, otisi badi listene ekliyorsun. otisin entryleri gorunur oluyor.

    peki genel hatlari ile uygulama bu, okur tarafindan bu entry enflasyonu sorunu nasil hallolacak?
  • okurlar da istedikleri yazarlara itimad edebilecekelr! dusunmedim sandiniz degil mi? eger uygulanabilirse misal:

    sozluk.otisabi.sourtimes.org

    gibisinden atraksiyonlu bir adres yazan birisi otisabinin tabi oldugu filreleme arkasindan sozlugu, otisin gozlerinden gorebilecek. sevdiginiz yazarlarin gormek istedigi entrylere de itimad edebileceklerini umuyorum. ssg isterse default sozlugu kendi gozleri cercevesinden gorulur, yapabilir. ne de olsa nihai vizyon onun vizyonu.

    bu ignore uygulamasi kurtlu sozluk moderatorlerinin yararina olmuyor.zira moderatorler turkiye cumhuriyetine karsi da sorumluluklari oldugundan "bebek katili apo sevgisi" "gotune koyayim <onemli bir devlet buyumugumuzun ismi>" gibi basliklari ve bu nevi entry iceriklerini ayiklamak zorunda. ama onlar zaten boyle bir goreve anlasilmaz bir sekilde (ben anlamiyorum) talip olmuslar. isyan edeceklerini sanmiyorum. eksi sozluk standard caylak, uyari, gammaz prosedurunu de aynen uygulayabilecek sayida yazar ve okuyucuya sahip olacaktir.

    neticede bunun bir panacea oldugunu, ilk defa benim aklima geldigine emin oldugumu (ki dahha evvel soylemis de olabilirim), tikir tikir islememesi dusunulemez bir nimet oldugunu soylemiyorum. ama yine de bu cins uygulamalarin, istibdada dayali, subjektif begeni, zevk ve bicim kriter ve kistaslarina endeksli, "kotu entry yazarlari olsun", "aptal yazarlar akillansin", "oldurulamzlar olsun" dan daha akil ve gecerli bir cozum oldugunu iddia ediyor, bu yondeki inancimi bildiriyorum. boylesi bir uygulamanin skaincalarini, etik ve teknik alanlarda dogurabilecegi problemleri ongorenler varsa, lutfen yazsinlar, cizsinler daha guzellestirmek, gelistirmek icin onerilerini, veyahut da topyekun siktir etmek icin hakli ve gecerli gerekcelerini dile getirsinler.

    fanatik degilim: aptalcaysa, ise yaramazsa, dupeduz sikarsa fikrimi de, konuyu da degistirmekten cekinmem.
  • kutsal bilgi kaynağı konseptine büyük darbe vuracak, fakat eşi benzeri olmayan ortam düzeyine ulaşmada büyük adımlar attıracak eklenti. lakin yonja tarzı buddy-antibuddy sistemi çok canlar yakabilir..
  • zannimca teoride özenle hazirlandigi belli olan, ancak uygulamada bir hayli sorun yaratabilecek bir secenek butunudur.
    "badilerimin mal dedigi adam benim icin de maldir" opsiyonunun varligi ilk asamada kolaylastirici gozukse de zaman icerisinde sozlukten alinan keyfi azaltabilir.

    misal ben 3 ay once mal olduguna kanaat getirdigim birisinin entry'lerini gormeyeyim duymayayim dedikten sonra gecen zaman icerisinde bu kisi -eger yeni ve tecrubesiz bir yazar ise- zamanla kendini geliştirebilir, ve yahut görüşleri fikirleri degisip vizyonu büyür, o eski mal kisilikten cikabilir. hatta bir baska ihtimal olarak, benim onu mal ilan ettigim donemde cok zor gunler gecirmekte oldugundan "korum dunyanin ta kötüne" modunda yazdigi entry'lerle onu yargilamis ve dogru duzgun entry'lerini kaciriyor olabilirim. ayni sekilde ben uzunca bir donem tersimden kalkip, dolayisiyla (ve haliyle) her seyi de gotumden anlayip "mal kayniyor burasi be" diyerekten "yanlis mal secimleri" yapabilir ve sozlugun bircok entry'sinden ve dolayisiyla da bircok guzelliginden mahrum kalabilirim.

    ha diyeceksiniz ki (veya otisabi diyecek ki) "ulan o zaman sen de eline koluna hakim ol birisini mal yaparken once 10 a kadar bi say".. ancak insan her zaman dogru secimi yapip yapmadigindan emin olamiyor. ve/veya onceden yapilan dogru secim zamanla yanlis hale gelebiliyor. keza ben bircok kez ilk etapta "malin allah'i" sandigim kisilerin müteakip entry'leri ile ilgili olumlu dusunmus, onyargimdan dolayi kendime ziyadesiyle kizmisimdir.
    kimi zaman mal olduguna ciddi sekilde inandigim yazarlarin cok akilli basli entry'lerini okuyup farkli bir bakış açısı edinebildigimi ya da bilmedigim bir seyi sayelerinde ogrendigimi de soylemeliyim.

    elbette ki "uygun degil" diyorsam aktif vaziyete gelmesi halinde kullanmak zorunda degilim, "ben kullanmayacam" deyip normal sözlük izlemime devam edebilirim, ama boyle bir opsiyon var oldugu surece bunu kullanan yazar sayisi epey buyuk bir oranda olacaktir diye tahmin ediyorum.. bu da yazarlarin bir insani mal ilan ettikten sonra ona muteakip donemler icin yargisiz infaz uygulamis gibi olmalarina neden olup, belki de ihtiyac duyacaklari kimi bilgilere ulasmalarini da o kisilerin entry'lerini goremedikleri icin engellemis olabilir.
  • hugerin destegi icin oncelikle tesekkur etmek isterim. benim icin onemlisin, ozelsin :)

    sonralikla, sunu demek isterim. ben sozlukte bu uygulama basladigi anda cevremi daraltacak, sadece kendi cevremden entryler okuyacak degilim. kaldi ki oyle bir uygulamanin hastasi olsam eyco's entry anonymizer'ini kullanmam. herkesin entrysini okuyorum. kim olduguna gore degil, ne yazdigina gore tepki veriyorum. bu yuzden de herkesin istedigi muddetce acabilecegi, isteyene istedigi mutlulugu yasama ve yasatma hakki verecek bir uygulama oldugunu soyluyorum. en azindan bu temel hakkin yasanma imkanini verirsek, amdan gotten basliktan tiksiniyorum , boyle entry yazilir mi denilme ihtimali azalacak, tahammulsuzler tahammul etmek zorunda olmadiklari bir sozluk gercekliginde yasayabileceklerdir. bu mecburi bir uygulama olmamalidir, zira olursa kendi temel saikine aykiri, celisir bir "tepeden inme" uygulamaya doner.

    en olmadik yazarin, en umulmadik entry girmesi ihtimalini goz ardi etmedigimden, kendim eyco anonimizerini kullaniyorum, herkese de ilk etapta entry anonymizer i tavsiye ediyorum. ama ben sasirmak istemiyorum diyen de sasirmasin, huzuru sozlukte bulsun.
  • mallarin zaman ile adam olmasi haddim olmayarak kendim icin de soyleyebilecegim bir guzel guzergahtir. (eskiden altina sican birisydim, simdi en azindan onu yapmiyorum diyerek "adam olma" ihtimalimi savunuyorum) lakin, bu cift tarafli isliyor: yani bizim adam sandigimizin mal olmasi da mumkun. yani birey daima olarak kendisi ve cevresi hakkinda fikir sahibi olmak uzere gozlerini acmali, "ben oldum tamam" dememlidir. bunu ben, krishnamurti, buda ve akli asinda her turlu filozof soyleyecektir. amma, ben kendi adima herkesin benim gibi olmasini saglayamayacagimdan en azindan, tahammul ve toleransin ogrenildigi asamalarda "catismalar" ve "memnuniyetsizligin" azaltilmasi icin boylesi bir oneri yapmayi dogru buldum.

    acikcasi sugun su tarih itibariyla sevmedigim, hemfikir olmadigim onlarca yazar ve yuzlerce kullanici olmasina ragmen gercekten cok azini ignore list'e alabilirim. ama benim "didaktik" ogretilerim, hosgoru havuzum herkes icin belirleyici olmuyor. bu entry ve yazari dahil bir coklari giyabinda "gormek, duymak istemiyorum" diyen ve gormese, duymasa belki iki taraf icin de cok daha iyi olacak bir kalabaligin da varlgiini reddedemem.

    neticede boylesi kimselere bu uygulama baslarsa birisini mal yaparken de, badi yaparken de dusunme, yani kendisinin kim oldugunu sorgulama imkani da veriliyor denebilir. ben kimim ki benim vekilim kim olabilir? diye dusunmeyen insanin gercekten de kafasina gore badi ve mal secmesi onuna dina uzucu olurdu. ama yoine de bu bize dert olamayacak kadar kisisel bir secim meselesi.
hesabın var mı? giriş yap