ksenophanes

• hali hazırda majör dinlerce kabul edilen tek tanrı kavramının yanısıra, tasavvuftaki bir tanrı-tanrının birliği kavramına binyıllar öncesinden yakın duran görüşleriyle erken dönem filozofların en çarpıcısıdır. yüz yaşına kadar yaşadığı ve fikirleri yüzünden uğradığı izolasyon ve sefalet sebebiyle kendisinden önce ölen çocuklarını bile toprağa elleriyle gömdüğü rivayet olunur. aşağıdaki düşünceleri milattan önce ellili yıllardan hala yankılanmaktadır...
  
  "....eğer tanrı en güçlü ise, bir olmalıdır. çünkü eğer iki ya da daha çok olsaydı, ötekiler üzerinde hiçbir egemenliği olmazdı, ama ötekiler üzerinde egemenliği olmayınca tanrı olmazdı. böylece çok olsalardı, göreli olarak daha güçlü ya da daha zayıf olurlar ve böylece tanrılar olmazlardı, çünkü tanrının doğası ondan daha güçlü hiçbirşeyin olmamasıdır. eğer eşit olsalardı, tanrı bundan böyle en güçlü olma niteliğini taşımazdı, çünkü aynılar aynılardan ne daha kötü ne de daha iyidir. bu yüzden eğer tanrı varsa, ve eğer tanrı ise, yalnızca birdir. eğer çok olsaydı, istediğini yapamazdı. bir olduğuna göre, her yerde aynıdır. işitir, görür ve her yerde başka duyuları da vardır, çünkü durum bu olmasaydı, tanrının parçalarından biri ötekinden daha güçlü olurdu, ki olanaksızdır. tanrı her yerde aynı olduğu için, küre biçimindedir, çünkü burada böyle orada şöyle değil ama her yerde aynıdır. ilksiz-sonsuz ve bir ve küre biçiminde olduğu için, ne sınırsız ne de sınırlıdır. sınırsız olmak olmamaktır, çünkü ne ortası, başı, sonu, ne de parçası vardır; ve sınırsız olan bu betimlemeye karşılık düşer. ama olmayan ne olursa olsun, varlık değildir. eğer çok olsaydı, karşılıklı sınırlama yer alırdı, ama yalnızca bir olduğuna göre, sınırlı değildir. bir devinmez, ne de devimsizdir. devimsiz olmak olmamaktır, çünkü ona hiçbir başkası gelmez, ne de kendisi bir başkasına gider. ama devindirilmek çok olmak demek olmalıdır, çünkü biri bir başkasına devinmelidir. böylece bir ne dingindir ne de devinir, çünkü ne olmayandır ne de çoktur. tüm bunlarda böylece belirtilen tanrıdır. tanrı ilksiz-sonsuz ve birdir, kendisi gibi ve küreseldir, ne sınırsız ne de sınırlı, ne dinginlikte ne de devimdedir...."