büyük buhran

• büyük buhran gelişmiş ülkelerde başlayıp gelişmekte olan ülkelere yayılan beynelmilel bir olaydır. sanayileşmiş ülkelerin talebinin azalması ve dünya üzerindeki pazarlarda hammadde fiyatlarının düşmesi amerika, afrika ve asya'da pek çok ülkenin ekonomisini çökertmiştir. bu ekonomik çökme beraberinde siyasal iktidarsızlığı da getirmiştir. demokrasinin bu karmaşayla baş edememesi diktatör olarak adlandırılan liderlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. örneğin en fazla bilinen diktatörlerden olan hitler'in gücünün artmasının arkasında yine bu ekonomik kaos vardır. sanayileşmiş ülkeler bu ithalata engel koyarak çok ciddi bir politika hatası yapmışardı, çünkü asıl amaçları vatandaşlara iş istihdamı sağlamak olduğu halde dolaylı yoldan işsizliğin artmasına sebep oldular. bütün ülkeler aynı hatalı yola başvurunca da ülkeler arasındaki ekonomik bağlar koptu ve işsizlik tavan yaptı.
  
  büyük buhran makroekonominin ortaya çıkmasındaki en büyük etkendir. bu olgunun ilk mantıklı açıklamasını yapan kişi keynes'tir. keynes; bu kaosun oluşmasının en önemli faktörü olarak yatırımcıların güvenindeki devamsızlığı öngörmüştür. bir kuşak sonra da friedman ve schwartz amerika'da uygulanan daraltıcı politikayı açıklamışlardır. friedman 1930'larda olan banka iflaslarını önleyemeyen para politikalarının felaket niteliğinde bir çöküntüye dönüşmesinin nedeni olduğunu söylemiştir.
  
  bir diğer açıklama da son dönemlerde temin'den gelmiştir. temin; birinci dünya savaşı'nın ertelenmiş sonucu olarak görür büyük buhranı. çünkü savaş tazminatları avrupa'daki çoğu ülkeyi ekonomik açıdan güçsüz bırakmıştı. bu da buhranın olmasında büyük bir etkendi.
  
  büyük buhranla ilgili bir çok açıklama yapılmış olmasına rağmen kabul görülen net bir açıklama yoktur.
  
  türkiye'nin büyük buhrandaki ekonomik durumuna bakacak olursak da; kurtuluş savaşı'ndan sonra türkiye milli geliri hızlı bir şekilde artmıştır. bu artışta yarı yarıya bir oranla tarımın etkisi vardır. bu sırada buhranla birlikte gözlemlenen deflasyon, nominal milli gelirde azalışa yol açmış gibi görünse de gerçekte bir azalma olmamış, aksine artış sürmüştür. bunun nedeni ise türkiye ekonomisinin sanayiden çok daha fazla tarıma dayanıyor olmasıdır.
  
  not: d k a'ya teşekkürler.