moğol istilası

• batı literatüründe mongol invasion, islam literatüründe ise istila-i tatar olarak geçen, cengiz han döneminden itibaren başlayan moğol hegemonyasını ifade eden, tek elden moğol seferlerinin düzenlendiği dönem.
  
  avrupa ve ortadoğu haricindeki bölgeleri sonradan yerleşime açmaları ve vergilendirme amaçlı nüfus sayımı gibi uygulama nedeniyle bu husustan ötürü günümüzde moğol seferleri şeklinde biri isimlendirme yapılsa da, önceki dönemlerde yapılan tarih araştırmalarında islam kaynaklarının etkisinden ötürü ve akın mahiyetindeki seferlerin görüldüğü batı toplumunda da bir tür "viking raids" intibası yarattığından günümüzde yapılan batı araştırmalarında halen invasion-istila olarak adlandırılmaktadır.
  
  dönemin kaynaklarında (moğol hakimiyeti öncesindekiler) istila, moğol hakimiyeti dönemi kaynakları açısından fetih olarak algılanıp yazılageldiği için, nüfus yerleşimlerini ve ticarete dayalı geniş bir sistem oluşturulmasını kerteriz alıp "sefer" olarak nitelendirmek de, raid-akın yönünden ötürü ve dönem kaynaklarında vurgulanan yıkıcılıklarından ötürü istila-invasion olarak da adlandırmak da mümkündür.
  
  askeri tarihten aşina olanların bilebileceği gibi nasıl dönemlerin askeri yapısı, o dönemin en üstün sayılan askeri gücüne karşı koyma mantığı üzerine kurulmuşsa, o dönemde de batıda seyahatnamelere dayanan raporlarda bir konu başlığı "moğollar'ı nasıl yeneriz" konusuna ayrılmıştır. doğuyu kılıçlarıyla zapt eden moğolların, bu dönemden yıllar sonra kırım'daki veba salgınına neden olarak atlarının eremediği toprakları da veba mikrobuyla tarumar ettiğini kabul edebiliriz.
  
  o dönemde nasıl bir etki uyandırdıklarını, dönemin kaynaklarını okurken sıkça görebilmek "neymiş la bunlar" demek mümkündür. o muazzam psikolojik baskıyı gösterebilmektedir. bu denli etkin olabilmesinin nedeni ise ilk kurulduğu dönemde sadece atlı okçu birliklere dayalı bir bozkır ordusuyken, ele geçirdikleri bölgelerden takviye ettikleri kale kuşatmalarına müsait piyade birlikleri ve kuşatma aletleri kullanabilen istihkam birlikleriyle oldukça yıkıcı bir güce ulaşmasıdır.