turquerie

• kompleks bir akım. dışarıdan ilk bakıldığında basit bir özenme var gibi duruyor. ancak daha derinlikli bakışta daha farklı veçheler de düşünülebilir.
  
  birinci veçhe, batılının güç gösterisi isteği. batılı dünyayı ele geçirmeye başladığı için artık kendini oraların biraz da sahibi görüyor. o dönemde bu türk eşyaları egzotik birer meta olarak değerlendiriliyor. yani türk tipi bir kaftan giyiyorsa uluslararası ticaretten mal getirecek bir güce kavuştuğun apaçık belli oluyor. özellikle bu akımın soylu ve zengin sınıfta yayılmasının açıklamalarından biri bu. hele portre'nin özünde bir statü belirtgeçi olan bir sanat türü olduğu düşünüldüğünde bu tez daha da anlam kazanıyor. mesela çin işi porselenler, iran halıları hep bu bağlamda okunmalı. yani doğu'nun malları da artık elimizde anlayışı.
  
  ikinci veçhe, batılının artık cihanşumül bir medeniyet idrakine kavuşması. bu ne demek? artık ötekini de kapsayacak bir medeni vüsate kavuşması. bu akım osmanlı'nın güçten düşmeye başladığı, batının ise iyice güçlendiği bir dönem. dolayısıyla "public enemy number one" olarak görülen osmanlı artık bir tehdit unsuru olmaktan çıkınca onun gibi gözükmek bir özenti değil aksine onu da kapsayacak bir bilince sahip olmak demek. bu tezi sömürge altına alınan bazı yerlerin yerel kıyafetlerini giymekten çekinmeyen batılı devlet görevlilerin kıyafetlerini de örnek göstermek mümkün.
  
  dolayısıyla, işin içinde bir özenme ihtimali olabilirse de, başka veçhelerin de olduğu kanaatindeyim. genellikle bu veçhelerin gözardı edildiğini gözlemliyorum. oryantalizm tartışmaları buarada bize yol gösterebilir.