incili çavuş

• türk mizah tarihinde önem sırasına göre adı nasreddin hocadan sonra anılan ve kanuni sultan süleyman döneminde yaşadığı sanılan kişi..
• prof. dr. fikret türkmen'in "osmanlı döneminde türk mizahı" makalesinde belirttiğine göre, i. ahmet döneminde (1603-1617) yaşamış, 1632-33 yıllarında ölmüş, asıl adı mustafa çavuş olan kişidir. fıkralarıyla zaman içinde bekri mustafa gibi osmanlı mizahının ünlü tiplemelerinden biri haline gelmiştir.
• 1. ahmet döneminde 17.yy.da askeri çok güldürdüğü söylenen, bıyıklarına, sakallarına ve göğüs kıllarına inciler taktığı için bu ismi alan, ünlü ad taşıyan ve gerçekten halka mal olmuş kişi fıkralarının kahramanı.
  1. ahmet hazırcevaplığını beğendiği incili çavuşu sarayına alır. fakat bir zaman sonra bu huyundan sıkılmaya başlar çünkü adama ne zaman ceza vermek istese işin içinden sıyrılır. birgün "öyle bir şey yap ki özrün kabahatinden büyük olsun ve seni asmayayım" der. incili çavuş düşünür düşünür ve padişahın hanımını eller. bu gören padişah hiddetlenir, kızar. "tiz kellesini..." emrini verecekken incili çavuş "aman padişahım ben anneniz sanmıştım" der. böylece ölümden kurtulur.
• (bkz: boncuklu deli ibrahim)
• kendisine maledilen olayların içinden hazırcevaplılık veya pişkinlikle çıkan komik hikayelerin kahramanı.
  
  incili çavuş tuvalete girdiği gibi çıkmakta içerde 1 dakikadan daha uzun kalmamaktadır. saray eşrafının ilgisini çeken bu olay padişaha kadar gider. padişah inicli çavuşu çağırtırır sorar:
  - incili çavuş nedir bunun sırrı?, girdiğin gibi çıkıyorsun nasıl oluyor bu?
  - padişahım çok afedersiniz siz olmadan giriyorsunuz, oldurana kadar içerde bekliyorsunuz. ben olmasını bekliyorum, sabrediyorum, olunca hemen girip çıkıyorum, onun için böyle kısa sürüyor...
  padişah bunun üzerine tamam der ben de oldurayım. tuvaleti gelene kadar bekler gitmez, biraz daha geçsin, daha olmamıştır, şudur, budur derken sıkışır gene de inat eder, artık takati kalmamış halde tuvaletin yolunu tutmuşken dayanamaz salıverir. olduğu yerden hiç kıpırdamadan hizmetçilere haykırır:
  - tez getirin şu inciliyi!
  inciliyi süklüm püklüm getirirler. padişah kükrer:
  - bak incili oldurana kadar bekledik ne oldu.
  incili bir bakar durum vahim, kelle b.k yoluna gitti gidecek. padişaha yaklaşır eğilir eteğinin ucundan malum siviya parmağını değdirip ağzına götürür. yüzünü buruşturarak:
  - devletlim zatınız ekşitmişsiniz. der.
• firûz kethüda oymağından beydili türkmenidir.
• incili çavuş acem’e gittiğinde, şah ismail’in fermanıyla bozuk yumurta ile yapılmış bir yemek ikram ederler.
  
  sohbet sırasında incili çavuş, elinde olmadan bir zarta çeker. ancak derhal makadına dönüp,
  
  “eğer şah-ı âlişana elçiliğe sen gelmiş isen biz sükût edelim, sen şahım ile dilleş, eğer biz gelmiş isek sen biraz sükût eyle, biz konuşalım” demiş.
  
  (m.sabri koz, bkz. letâif metni)
• dış işlerinde görev alarak iran'a elçi olarak gitmesiyle diğer fıkra tiplerinden ayrılan mizah sanatçısı. iyi eğitim almış, farsça ve arapçayı çok iyi bilen biridir. temel ve bektaşi fıkralarına göre daha uzun anlatımı vardır. kara kuru, çirkin bir kişiymiş öyle söylenir.
• fi tarihinde kapak yapmak fiilini icat edip insanlığa armağan eden kıssalı laf sokma üstadı.
• laz çağdaş incili çavuş der ki: "uykuyu bölmeyen sel zararsizdur."