patlıcan
-
patlıcanın kürtçesi padılcanı reş/rej domatesinki ise padılcanı sor. reş siyah; sor, sorik kırmızı demek oluyor. fethiye dahil akdeniz bölgesi ve olasılıkla ege'de patlıcana badılcan derler: afyon, ısparta, burdur, denizli, aydın, izmir, eskişehir, balıkesir, sakarya, zonguldak, ankara, konya, mersin, manisa kayıtlı olan yöreler. daha da geniş yayılımlıymış. balcan da oldukça geniş: denizli, gümüşhane, bilecik, ordu, elazığ, urfa, antep, maraş, adana, muğla, aydın.
sözcüğün yakın etimolojisi farsça badingan ve arapça badincan* bizdeki ismine yakın. temeli sanskritçe vatingana sözcüğüymüş. modern hintçede brincal, malaycada berincala. batıdaki aubergine adı ispanyolca vasıtasıyla arapça al barancan biçiminden alınmıştır. aborijin köken tartışması için (bkz: aubergine/@geri yinekel).
kitaptan değil bilgili abilerden aldığıma göre; patates, domates ve tütünün anavatanı amerika ama patlıcanın anavatanı hindistan. aynı aileden ama patlıcan asyalı. abimizin büyük ninesi domatese "frenk patlıcanı" dermiş. yani patlıcan yerli, domates ona benziyor anlamında. adlandırmalara bakınca avrupa'ya patlıcan domatese göre daha geç ulaşmışa benziyor; emin değilim.
bilmezdim, patlıcanın çeşitleri, türleri varmış. neye denk geliyorsa, bir patlıcan manyağı olan annem halep patlıcanı (halep karası) en iyisidir diyor. özelliği iri değil ince yapılı bir tür olması. ayrıca dolmalık, közlemelik patlıcan vardır diyor. patlıcan yemeğini iki türlü yapıyor: a) sarmısaklı domatesli patlıcan kavurması. çoğu yaz yemeğiyle temelde aynı mantıkta pişirilir. b) darı unuyla terbiyeli gene sarımsaklı ve nerdekli patlıcan yemeği. geçende bir akşam terbiyeli patlıcan yapmış. yetmemiş, sabahına kuşluk vakti gene terbiyeli patlıcan yapmış, hem de baştan, sıfırdan. iştahı öylesi yani.
halk imgeleminde am/amcık simgeleri çoğunlukla içeren/kapsayan eşya ve nesnelerdir. mercimeğin verildiği fırın örneğin. ayakkabı, ki halktaki söylem karşılığı "sağlam ayakkabı değil." bir tanesi de çanta ve para cüzdanıdır. ıçine bir şey konduğuna göre tamam. bizim köyde ve genel kırsalda domates- patlıcan veya domates -biber ikilileri am-sik (eril-dişil) eşlemesi için kullanılır. en yeni öğrendiğim eşdeğer simge ise dut oldu. dut aşağı dut yukarı. şekerli tatlı, sulu, kuru, minyon; hem etkin kadına hem emekli kadına uygun. (bkz: am/@ibisile)
osmanlı bir millet değil ama osmanlı mutfağının alamet-i farikası bitmez tükenmez türevleri ve haşmetiyle patlıcandır. (bkz: milli yemek/@ibisile)
[sayvanı arş olan şeyh harkani, bir zamanlar patlıcana pek düşmüştü.
anası, şeyh'in hiddetinden bıktı, hırsından usandı; ona yarım patlıcan verdi.
şeyh o yarım patlıcanı yer yemez oğlunun başını kestiler.
geceleyin o tertemiz çocuğun başını, bir kötü kişi getirip şeyh'in kapısının eşiğine koydu.
şeyh dedi ki: "size bin kere söylemişimdir;
bu yoksul, hiçbir zaman patlıcan yemedi ki, akabinde can evinden vurulmasın!"] feridüddin attar - mantıku't-tayr
(bkz: bakışlar mayalar tarihöncesi)
(bkz: patlıcan yemeği/@ibisile)
(bkz: balcan delisi)
(bkz: pehli/@ibisile)
(bkz: al bana mor sana)
(bkz: patlıcan moru)
(bkz: mor patlıcan)
(bkz: yuluk)
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap