toktamış

• 1377-1395 yılları arasında altınordu ya da altınorda denilen devletin/artık herneyse onun imparatorluğunu yapmış han(mış). 1395 yılında timur han terek nehri boylarında bir savaşta bunun başını ezmiştir olayını bitirmiştir. (bkz: tarih bilgim muhteşem)
• durmuş, oturmuş anlamına gelir. (bkz: toktağan karlar)
• toktamak=durmak (tatarca)
  tokta ! =dur ! (tatarca)
  toktamış=durmuş (tatarca
• altınordu hanlarından. babası mangışlak hâkimi tuli hoca olup, annesi künçek hâtundur. 1341’de doğdu. babasının, akordu hanı urus han tarafından öldürülmesiyle, 1375’te timur hanın yanına sığındı. timur han'dan iyi muâmele ve yakın alâka gördü. otrar ve savran şehirleriyle, hâkimiyet alâmetlerinden bayrak, asker, at ve davul verildi. toktamış, bu târihten îtibâren yaptığı seferlerle, 1378’de sığnak’ı, 1379’da temür melik’i mağlup ederek, doğu deşt-i kıpçak’ı; 1380’de kıyat mama’yı yenerek batı deşt-i kıpçak’ı zaptetti. altınordu birliğini yeniden kurdu.
• bir insan hangi akla hizmet çocuğuna toktamiş ismini koyar şaşirmamak elde değildir. zira "toktamiiiiş agu de bakayim yavrum" kulağa hiç hoş gelmemektedir. onun için çok arzu ediliyorsa ancak 40 yaşindan sonra bu ismin mahkeme karariyla alinmasi daha uygun olacaktir.
• cengiz han'ın soyundan gelir. kendisi altın orda'ya son bir parlak dönem yaşatmıştır. üstüne moskova'yı ele geçirip rusların bir 100-150 yıl daha kafalarını kaldırmalarını engellemiştir. ancak kaderin cilvesi timur'la ters düşmesiyle onunla savaşa girişmiş terek civarında ve yenilmiştir.
  
  toktamış'ın ölümünden sonra altın orda bir süre daha yaşasa da sonra hanlıklara bölünerek tarihin tozlu sayfalarına karışmıştır. karadeniz'in kuzeyinde ve volga civarındaki türk-tatar gruplarının ruslara karşı özellikle 16. yüzyılın ortaları gerilemeye başlamış ve karadeniz civarında özellikle bugünkü ukrayna topraklarında ruslar gücü eline almaya başlamıştır. ardından hanlıkları teker teker alan rus knezliği bir anda karadeniz'in kuzeyindeki tek ve muazzam güç olarak belirmiştir. timur istemeden de olsa hristiyan bir güç olan rusların önünü açmıştır toktamış ve altın orda'nın gücüne darbe indirerek. sonrası sırf tatar ve kafkasyalı halklar için değil orta asya hatta sibirya'daki şamanist yakutlar için bile kötü olmuştur.
• bu isme sahip erkeklerin yüzde yüzü mal oluyor.
• altın orda devletini fetretten çıkarmasına, kendinden hemen önce kaybedilen birçok toprağı geri almasına rağmen kendisi gibi han ünvanı taşımayan emiri timur'a 2 defa(kunduzca ve terek savaşları) yenilmiştir. altın orda'nın yıkılışında önemli etkisi olacak bölünmeleri de engelleyememiştir. aslında toktamış ve timur'un aralarında nurettin zengi-selahattin eyyübi ilişkisi gibi bir ilişki olsaydı bugün o coğrafya çok farklı olurdu. ortadoğu'da güçlerini birbirlerine değil haçlılara harcayan bu iki lider gibi toktamış ve timur deşti kıpçağı korumaya ve çevresindeki knezliklere harcasalar, hem ellerindeki insan gücünü yitirmemiş olacaklardı hemde yurtlarını sağlamlaştırmış olacaklardı. tabi bu rekabette toktamış hanın kendine güvenini, timur'un ise hırsını ve gücünü görmezden gelmek ahmaklık olur.
  
  toktamış han devletin yıkılmasını ertelemiş hatta fetretten çıkmasını sağlamış dahi olsa karşısındaki kişinin imur olması dolayısıyla tarihte hiçbir zaman büyük bir şekilde anılmadı. zaten şanssızlığı bu kadarla da kalmadı. o kadar mücadeleden sonra timurun peşinden kendisinin de vefat etmesi sanssızlığının ne derece büyük olduğunun göstergesidir.
• (bkz: kunduzca savaşı)
  (bkz: karsakpay anıtı)
• ekşimiş/bozulmuş manasına geliyormuş gibi yapılan esprilerle beni niyeyse gülmekten donuma işeten isim.
  - canım o yoğurdu yeme, o sanki biraz toktamış.
  - yok ya daha toktamamıştır yeni almadık mı?