antropomorfizm

• tüketiciler tarafından sıklıkla eşyaya da yapılır bu. otomobiline isim vermek, kırmızı ayakkabılarına aşık olmak falan gibi şeyler...
• insanın temel yanılgılarından birisidir. sıklıkla bu tuzağa düşeriz. en basitinden sinek öldürme hususunda yaşanır bu. sineğin bir yere konmasını bekleyip tepesine gazete indirerek öldürmek isteriz. tipik bir amtropomorfist bir eylemdir bu. sineğin gözleri kafasının üzerindedir. ama bizler insandan yola çıkarak sineği düşündüğümüz için, onun da gözlerinin bizimkiler gibi önde olduğunu sanırız. sonuç itibariyle bu eylemde başarı oranı düşüktür. çünkü sinek uçar. insanbilimcilik değil, insanbiçimciliktir doğrusu.
• bir tür mantık hatası^*.
  
  insanın insan olma durumuna ait özelliklerini dünyadaki başka durum, olgu, olay, kavram ve canlılara aktarmasına antropomorfizm denir. bunun mantık bakımından bir hata olarak görülmesinin nedeniyse bir şey hakkında özellikle yargılayıcı önermeler sunarken insan olma kıskacında kalarak düşünmenin objektif yargılama yetisinin üstünü örtüp onu ötelemesidir. “köpeğim witty onun boynunu okşadığımda çok mutlu oluyor”, “tanrı nikâhsız sevişenlere kızar”, “katil balinalar mutlak bir sabırla avlarını köşeye sıkıştırmaktalar” gibi cümleler antropomorfik cümlelerdir ve mutlu olmak, kızmak, sabretmek gibi fiil ve oluşlar insana ait özellikler, daha doğrusu insanın kendi hormonal ve nörolojik değişimlerine taktığı adlardır. insan olmayan başka şeylerden bahsederken bunları kullanmak yersizdir; çünkü insanların birbirlerine anlatmak istedikleri şeyleri betimlerken kullandıkları -hemen hemen- ortak bir dil (insan dili) vardır ve öteki şeyler bu dilin dışında kalır ve onların dünyayla, insanlarla ve birbirleriyle olan iletişimleri insandan farklıdır -veya hiç yoktur.
• (bkz: tanrının antropomorfik olması)
• (bkz: morgan freeman)^*
• köpek sevip de kedi sevmeyen insanlarda görülebilen bir durum. tabii ki türcülüktür. bunu yapan adam kendine yakın olanı, kendine benzeyeni ayırma(pozitif) eğilimindedir. ırkçılığa da yatkındır. hatta kendi mahallesinde yaşayanlar diğerlerinden daha önemli bile olabilir.
  abartmış olabilirim ama mantık aynı mantık.
  
  şimdi köpeğe kızdığınızda halıya yapışıp masum masum bakıyor çünkü suçlu hissediyor ama kedi siklemiyor sanıyorsanız bu antropomorfizm olur. köpeğinkini pişmanlık zannediyor olabilirsiniz ama aslında sizi sinirli gördüğü için bir çeşit sakinleştirme davranışı gösteriyordur. peki kediler neden bunu yapmıyor? cevabı, köpeklerin sürü şeklinde yaşayan vahşi kurtlardan evrimleşmesi.
  bunlar ne kadar evcil hayvanlar da olsa doğadan geliyorlar ve evcil bir hayvan besliyorsanız bunun bilinciyle hareket etmeniz en mantıklısı olur. köpeğiniz iphone'unuzu kemiriyorsa bunu size ibnelik olsun diye yapmıyor, kemik vermediğiniz için yapmak zorunda.
  
  yalnız bu, diğer türler(bizden farklı) duygusuz bilinçsiz canlılar demek değil. ancak diğer türlerin hissettiği şeyin bizimkiyle(örneğin mutluluk) aynı olup olmadığını bilemezsiniz(özellikle mutluluğa anlamlar yükleyen, sanat-felsefe yapan bir tür olarak) ve genelde hayvan davranışlarını "mutlu olduğu için" gibi sebeplerle açıklamak bilimsel olmaz.
• insanoğlunun en büyük yanılgısıdır. kısaca herşeyi kendisi gibi zannetmesi hastalığıdır.
• aynı zamanda, böyle buyurdu zerdüşt'te de nietzsche, “ey sen büyük yıldız! aydınlattıkların olmasaydı, ne olurdu mutluluğun?” diyerek yıldızı kişileştirmiştir . antropomorfizm, insan dışı varlıkları insan biçimine sokmanın dışında, insani duyguları da yüklemektir. dini boyutta ise tanrıları insan biçimine sokmaktır. teşhis sanatının, felsefedeki karşılığıdır. teşhiste yapılan; insan dışı varlıkları, insansal özelliklerle donatma eylemi –antropomorfizmde de yapılmaktadır.
  
  --- spoiler sayılabilir ---
  
  coen biraderler'in barton fink filminde de; duvarlar kağıtlarının akması ya da alev alması da buna örnek olarak gösterilebilir. charlie meadows karakterinin sinirlilik hali, duvar kağıtları üzerinden verilmiştir.
  
  --- spoiler sayılabilir ---
• uzaylıların, meleklerin ve tanrıların insansı olarak tasvir edilmesinin arkasındaki neden. bilim çevrelerinde yapılan son tartışmalara göre uzayda insansı^* uzaylıların olması zeki bir uzaylı dinozor türünün olmasına göre daha düşük bir ihtimaldir. ancak biz uzayda ya da öte dünyada insana benzer canlıların olma ihtimalini daha akla yatkın buluruz. melekleri de zaten dinlerle çelişmemek için insan suretinden başka bir formda tahayyül edemeyiz.
  
  hayvanlarla konuşmak, kendi ana dilinde komut vermek de antropomorfik bir yaklaşımdır. bir köpeğe "otur!" dediğin için oturmaz, o komutla beraber gelen hareket-beden-ifade kombinasyonundan talimat alır. bu yüzden "otur!" yerine "zıpla!" komutunu verince de oturmasını sağlayabilirsiniz. yapılan bir laboratuvar deneyi de okul öncesi çağdaki çocukların ağırlıklı olarak memeli ve insansı hayvanları^* daha çok sevdiğini, insana benzemeyen yılan, örümcek gibi hayvanları da sevmediğini ortaya koymuştur. bu da neredeyse bütün kültürlerde antropomorfik yaklaşımın yaygın olduğunu gösterir.
• en iyi örneğini yunan tanrılarının oluşturduğu şekilcilik.
  
  aralarında hiyerarşi olması
  insanlarla ilişkiye girmeleri. bundan dolayı da yarı tanrıların oluşması.
  insansı duygulara sahip olmaları. sevgi, nefret, kıskançlık vs.
  hükümet şeklinde bir otoriteyi temsil etmeleri. deniz tanrısı, eğlence tanrısı, savaş tanrısı vs.
  adam kayırmaları. mesela, athena'nın akhilleus'a yardım etmesi hector'la olan düellosunda.
  
  gibi nedenler sayılabilir.