ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap
dresden
guns germs and steel
-
okudugum kurgu olmayan kitaplar arasinda en sevdigim ikinci kitap. birincisi (bkz: thinking fast and slow)
jared diamond da ayni daniel kahneman gibi bilimsel calismalarin sonucunu kendi kisisel hayat tecrubelerinden anektodlarla susledigi icin iki kitap da su gibi akiyor.
su gunlerde sozlukte cok tartisilan bu kitaba kendim anladigim kadariyla asagidaki gibi neseli bir ozet gecmek istedim ki henuz okumayanlarin da az biraz fikri olsun.
kitabin ana fikri nufus yogunlugunun daha yuksek oldugu bolgelerde gelismislik uc koldan ilerleyerek artar. nufus yogunlugu ise yiyecek uretiminin artmasiyla artar. yiyecek uretiminin artisi kilogram cinsinden degil kalori cinsinden olculur dolayisiyla bir bolgenin verimli olmasi icin o bolgenin kosullarinin bir protein-karbonhidrat ciftinin uretimine elverisli olmasi gerekmektedir tarihsel olarak one gecmek icinse bu gida ciftinin ilgili bolgede vahsi olarak mevcut bulunmasi ve evcillestirme icin gereken sartlari saglamasi gerekir. ortadogu'da mercimek-bugday, uzakdogu'da pirinc-domuz, amerika'da misir-fasulye ciftleri gibi...
kitaptan direkt alinti yapmak gerekirse "birkaç yüz kişilik bir toplumun
tam bir yalıtılmışlık içinde sonsuza kadar yaşamasına olanak yoktu. dört bin
kişilik bir halk 10.000 yıl ayakta kalabilirdi ama önemli kültürel kayıplara uğrar,
icatlar konusunda hayli başarısız olur, maddi kültürü eşi görülmemiş derecede
basit kalırdı." yani isolation is not good for me, hem bir toplum kendi icinde ne kadar dipdibeyse hem de diger insan topluluklariyla ne kadar cok gorusuyorsa o kadar gelisiyor.
peki simdi bir de kitabin ismine ilham olmus gelismenin uc kaynagina deginelim kisaca:
1) guns; tufek kulaga hos gelen, estetik bir ceviri itiraz edemem kitabin turkce ismine ama silahlar deyince aslinda dipdibe ve kalabalik bir toplumu duzenlemek icin ihtiyac duyulan tehditlerden bahsediyor jared diamond. evet biraz zorlama ama buna yasalar da dahil. kalabalik ve dibdibe bir toplum duzen saglamak icin silah gelistirmek zorunda kalir ve bu silahlari fetih yapmakta ve olasi tehditleri bertaraf etmekte kullanir. boylece daha cok kaynaga ulasip daha uzun sure yasayarak daha gelismis olur.
yine kitaptan direkt bir alinti yaparak tufege olan ihtiyacin kaynagini anlayalim:
"akraba olmayan yabancılar arasındaki çatışma sorunudur.
toplumu oluşturan insanların sayısı arttıkça bu sorun astronomik şekilde büyür.
yirmi kişilik bir oba içindeki ilişkiler 190 ikili ilişki içerir (20 kişi çarpı 19 bölü
2) ama 2000 kişilik bir obada bu sayı 1.999.000 e yükselir. her bir ikili kanlı bir
tartışmada patlamaya hazır saatli bir bomba demektir. oba ve kabile
toplumlarında her öldürme olayı genellikle bir intikam girişimine yol açar,
böylece toplumun huzurunu kaçıran sonu gelmez bir cinayet ve karşı cinayet
döngüsünü başlatır.
herkesin herkesle akraba olduğu bir oba toplumunda kavga eden her iki
tarafın akrabaları da aynı anda aracılık etmek için işe karışır. pek çok kişinin
hâlâ birbiriyle akraba olduğu ve herkesin en azından birbirini adıyla tanıdığı
kabile toplumlarında ortak akrabalar ve dostlar kavgada arabuluculuk eder. ama
herkesin herkesi tanımasına olanak veren "birkaç yüz" eşiği bir kez aşıldıktan
sonra sayısı artan ikililer birbiriyle ilişkisi olmayan yabancılardan oluşur.
yabancılar kavga ettiği zaman orada bulunan insanlardan pek azı kavgayı
durdurmakta özel çıkarı olan, her iki tarafın da dostu ya da akrabası olacaktır.
bunun yerine seyredenlerin çoğu kavga edenlerden birinin dostu ya da akrabası
olacak, onun tarafını tutacak, iki kişilik bir kavgayı genel bir arbedeye
dönüştürecektir. bu yüzden de anlaşmazlıkların çözümünü üyelerine bırakan
büyük hacimli bir toplumun patlayıp havaya uçması kaçınılmazdır. binlerce
insandan oluşan toplumların, ancak gücü tek elde toplamak ve anlaşmazlıkları
çözmek için merkezi otorite geliştirirlerse ayakta kalabileceklerini bu olgu bile
tek başına açıklayabilir.
2) germs, mikrop. evet mikrop kalabalik tarim toplumlarini hem kirip gecerken hem de geri kalanlari kendine bagisik hale getirir. sizin toplumunuzun bagisik olup yabancilarin bagisik olmadigi ne kadar cok mikrobunuz varsa fethedilemeye karsi o kadar direncli olursunuz ve daha uzun yillar medeniyetinizi surdurursunuz. medeniyetiniz ne kadar uzun surerse gelismisliginiz de o kadar artar. avci-toplayici kucuk toplumlarin karmasik mikroplar uretmesi mumkun degildir cunku az sayida konaktan sonuncusu da oldugunde mikrobun hayatta kalip evrimsel olarak karmasiklasmasi da mumkun olmaz.
3) steel, celik. gelismis aletleri temsil eden altbaslik. aslinda bu cogumuzun asina oldugu bir altbaslik. tarimsal uretim arttikca toplum icinde herkesin uretime katilmasi gerekmez toplum uretime katilmayan yoneticileri, ruhban sinifini sanatcilari, mucitleri ve bilim adamlarini da besleyebilir. bosa cikanlar da din, yazi, makine ve takvimi hayal edebilecek bos zamana sahip olur ve gelismislik artar.
iste boyle sevgili sozlukcu, ozet dedin iki saattir okuyoruz diyeceksin ama mevzuyu bundan daha kisa anlatmak da pek mumkun degildi. simdi en azindan konu hakkinda bir fikrin var.
sevgilinin erasmus'a gitmesi
-
bunun bir üst versiyonu sevgili erasmusta iken sizin askerde olmanız dır. *
16 nisan 2021 kripto para ile ödeme yasağı
-
try shitcoini ile ödeyin demişler
tecavüze uğramış karısına sahip çıkan koca
-
seven adamdır. erkek adamdır.
onun yerinde onun yaptığını yapamayacak olan, erkeklikten bahsetmesin. kendini de erkekten saymasın.
ahu yağtu'ya aylık 186 bin tl nafaka kararı
-
acun bir bu iki, sorsan çok zekiler...
türk ordusunun disiplinsiz yürüyüşü
-
hakk'ın rahmetine kavuşan tümamiral soner polat'ın cenaze yürüyüşünde, şanlı türk ordusunun komutanlarına son veda yürüyüşündeki disiplinsiz ve düzensiz görüntüleridir.
inanılmaz derecede üzüldüm. dünyaya nam salmış bir ordunun, böyle bir duruma getirilmesine sebep olan/göz yuman her kim varsa allah hesabını sorsun.
video
edit 2:
ısrarla bu ayıbı örtmek için "acemi askerler yeaa, bedelli askerler yeaaa" diyen gevşekler var.
arkadaşlar, bir "tümamiral" rütbesindeki komutanın cezane yürüyüşü bu. yürüyenler de eğitimi almış askerler. keza, askerliğin ilk başında bu yürüyüşleri öğretirler.
tümamiral'imize ve vatana yapılan bir ihanettir bu görüntü. hesap soracak olanlar da vicdanlı türk milletidir. gevşekleşmeyin.
türkiye'nin şu anki durumunu anlatan en iyi cümle
-
"...hattâ bu iktidar sahipleri şahsî menfaatlerini, müstevlilerin siyasi emelleriyle tevhit edebilirler. millet, fakr ü zaruret içinde harap ve bîtap düşmüş olabilir..."
-mustafa kemal atatürk
zengin olunca yapılacak ufak şımarıklıklar
-
hd iskender'e gidip "herkese benden su" diye bağırmak.
dawn
-
eloy'unkinden bahsediyorum, bunun gibi başka bir tane daha albüm yok, bundan sonra da gelmesi mümkün değil. 'artık kaliteli müzik yapılmıyor, ah 70'ler vah 80'ler' saçmalığından bahsetmiyorum, ama böyle bir atmosferin 2000'li yıllar itibariyle yakalanabilmesi mümkün değil, geçmiş artık o işler. yapılabilecek en isabetli şey, bu güzel albümü bilmeyen güzel insanların haberdar olmasını sağlamak, bu entrynin amacı odur esasen. belki bi tesadüf olur, bi space bi progressive sever sol frame'de denk gelir, neymiş lan bu der de keşfeder diye. biz nasıl bulduk sanki?
(bu entry, gliding into light and knowledge'in o müthiş tomlu davul atakları ve yaylıları ve klavyesi eşliğinde yazılmıştır.)
azerbaycan'ın türkiye'ye katılması
-
rakı masasında ya da kahvede batak atarken ülke kurtaranlar ekşide yazar olmuş
15 temmuz'da cumhurbaşkanı sezer olsa ne olurdu
-
o gece kendisi cumhurbaşkanı olsa ne olurdu allah bilir ama 50 senedir ülkemizi onun gibiler yönetseydi zaten fetö puştları kurumlarımız içinde böyle çöreklenemezdi. dolayısıyla 15 temmuz yaşanmazdı. bence önemli olan da bu.
marcao ve kerem aktürkoğlu'nun barıştırılması
-
he lan işimiz yok marcao satılsın diye mesai yapıyorduk. adam milyonların gözü önünde gencecik çocuğu dövdü ama bunlara göre rakip takım taraftarları suçlu. bu kadar omurgasız nasıl olabiliyorsunuz hayret doğrusu.
-en çok favlanan entryim bu olmamalıydı.