hesabın var mı? giriş yap

  • boş duyar kasıcı.
    neymiş; rahmi koç kulübüne 10 milyon lira bağışlarken hasta çocuklara da yardım yapmayı düşünür müymüş.

    koç ailesi'nin, koç vakfı'nın çocuklara ve gençlere yaptığı yardımlar buradan uzaya yol olur. bırak da şahsi servetini istediği gibi harcasın insanlar. biz sana ''paranı tekne tatillerinde harcamak yerine falancaya verseydin.'' diyor muyuz; demiyoruz. o halde sen de insanların şahsi harcamalarına karışamazsın.

  • kitap okumaya dalıp 1 saattir beklenen ucagi kacirmak !

    bunun uzerine henuz daha evla bir salaklik duymadim.

    not: tam bir entry-nick uyumu vakasi

  • eğitim olarak eleştirmek doğru olmamakla beraber (iyi eğitilmiş oldukları bir gerçek), kapalı ekonomilerin mühendislerini serbest piyasa ekonomilerinin mühendisleri ile çıktılar açısından karşılaştırmak iki açıdan mantıklı değil:

    1- sovyet mühendislerinin "daha fazla" & "daha iyi" yapmak için fazla teşvikleri yok. ancak ölüm tehdidi gerekir (ki nitelikli elemana zırt pırt "seni gulaglara göndereceğim" diyemezsiniz çünkü motivasyonunu daha çok bozarsınız, hiç meyve vermez.)
    2- ne kadar idealist olursa olsun, bir insan ideolojik olarak sürekli "motive" kalamaz. içgüdümüz en çok kendi çıkarımız (ya da çoluğumuzun çocuğumuzun çıkarı) için çalışır. bu nedenle kişi hem "özgür dünya"ya özenip motivasyonunu kaybedebilir, hem de hangi şart altında olursa olsun, (uzun vadede) mütemadiyen motive kalamaz. biyolojimiz bu.

    rekabet olmadan teşvik yaratılamaz, teşvik olmadan da inovasyon olmaz. bu sebeple mevzubahis manzaralara şahit olmamızın kaynağı serbest piyasa ekonomisinin teşvik farkıdır.

    sovyetler her daim en hızlıve en büyük politikasıyla ilerlemiştir, mühendisler de buna göre çıktı vermişlerdir ancak “en”lerin toplamı her zaman en verimliyi vermez ve verim olmadan sürdürülebilirlik de olmaz; nitekim sscb de sürekli olamamıştır.

    mühendisler bu ısmarlama çıktıları verirlerken de belli dinamiklere harfiyen bağlı kaldıklarından bazı püf noktaları kaçırıp verimlilik konusunda söz sahibi olamamışlardır (hem maddi kayıp, hem teknolojik fırsat kaybı).

    ***

    "insanlar çıkarları için, hakları (davaları) için savaşacaklarından daha istekli savaşırlar (napolyon)
    insanlar en iyi kendi faydaları için çalışır ( adam smith)
    (sebest piyasa ekonomisi *her bireyin kendi faydası için çalışması, herkes aynısını yapacağı icin toplamda da en yüksek getiriyi getirir*).

    ***

    elbette serbest piyasanın emek somurusune davetiye cikarmasi, toplam varliklarin gittikce daha da azalan bir azinligin elinde artarak toplanmasi gibi eksileri vardir. sonucta tasinabilir ya da tasinamaz varliklarin getirisi (i), dunya ekonomisinin buyumesinden(g) daha yuksek (i>g), bu durumda hicbir varligi olmayan milyarlarca insan varlik elde etmek bakimindan yerinde sayarken (sadece g), varliklari elinde bulunduran ve sayilari cok daha az olan bir kesim elindekini surekli buyutuyor (sadece g veya i+g). piyasanin buna daha da artan oranli vergilerle cozum bulmasi gerekiyor (zaten artan oranli vergi mevcut).

    gene de ne olursa olsun; bu isten yeteri kadar ekmek yiyebilen insanlar gerekli motivasyona ve dolayli olarak da gelisme istegine kapali ekonomilerdeki meslektaslarına gore daha cok sahipler.

    sovyetler; 30-70 arasi inanilmaz bir buyume hizina cikmisti. ustelik bunu esitligi saglamaya calisarak yapabilmisti (serbest piyasa ekonomisi veya görünmez el olmadan). bati'daki bazi kesimler bile hayranlik duymaktaydi. fakat motivasyon kirildiktan sonra bu gibi disa kapali buyumelerin sonu geliyor. insanlarin disariyla iliskisinin olmadigi ve disariya ozenip heveslerinin kirilmadigi kisitlayici bir ekonomi ile ayni inovasyon yaratilabilir (sovyetler bunu bir sure yaratti). bunu milliyetcilik, dini motivasyonlar ya da benzeri ideolojilere baglilik ile de saglayabilirsiniz. yalniz sadece bir sureligine olur, daima degil.
    insanlar disariyi ogrenir ve gorurseler; disarida gordukleri hayatlara ozenmeye baslarsalar verimlilikleri dusmeye baslar. cunku sizin karsi tarafinizda kendi icin calisan insan her daim motive iken, siz insanlari motive edecek bir ideoloji yaratamazsiniz. soyvetler'in utopyasi kulaga cok guzel gelse de uygulamada yeterli motivasyonu saglamak ve fikrin uzun vadeli devam etmesi cok zor. cunku ada alan, venice beach'de baba parasiyla (servetin faizi/kirası/getirisiyle) gonlunce guzel kizlarla/cocuklarla eglenen tiplemeler nufusun çogunluguna cekic-oraktan daha cekici gelecektir. maalesef insan dogasi bu.

    tum bu dezavantajlara rağmen sovyetler, serbest piyasa yoklugunda motivasyonu saglamak icin belli girisimlerde bulunmustur:

    1-tarimdan uretilen urunlerin dagitimini uretimin dustugu alanlara yogunlastirarak motivasyon saglanmaya calisilmistir.
    2-bonus sistemi getirilmistir. sadece farkli mesleklere farkli ucretler odenmesi degil, merkezi sistem tarafindan konulan hedeflerin tutturulmasi halinde ekstra ucret (bonus) odemeleri belirlenmistir.
    3- yalniz, hedefler tutturuldukca bir sonraki hedefler yukselecek. bir sonraki hedeflerin tutmamasi halinde ise bonus kaybi, maas kesintisi veya ceza(surgun vs.) uygulamalarina basvurulabilecekti. bu sebeple kimse elinden gelenin en fazlasini yapmaya calismiyordu.
    4- ek olarak bu bonuslar, yonetim kismi icin aylik ucretin %37'sine tekabul ettiginden, teknolojik degisimlere gidecek kaynagi (bkz: arge)(bkz: r&d) yok etmis oldu.
    cunku, inovasyon icin arastirma gelistirme gerekir, bunun icin de kaynak ayirmaniz gerekir. kaynak ayirirsaniz hedefleri tutturamama tehlikesi ortaya cikar ve insanlar da maastan kaybetmek yerine sadece hedef tutturmaya yonelir.
    cunku inovasyon gelecek adina bugunden fedakarlik yapmaktir, fakat fedakarligi hos gormeyen bir sistem altinda fedakar olmaya soyunmazsiniz.

    bunlarin sonucunda sovyet yonetimi inovasyon eksikliginin ve bunun neticesinde teknolojik olarak geri kalinacaginin farkina vararak 1940'larda bonus sistemini kaldirildi. bu sefer teknolojik ilerlemelere (inovatif gelismelere) buyuk bonus odemeleri sistemi getirildi (hedefe degil, teknolojiye odul). yalniz burada da fiyatlar serbest piyasa tarafindan degil devlet tarafindan belirlendigi icin emegin gercek degerini yansitmadi, bu sebeple beklenen etkiyi gosteremedi.

    1956'ya geldigimizde bu durum degisti. bonus, teknolojinin uygulanabilirligine ve yararina gore dagitilmaya baslandi. fakat burada bonusun firmanin maas bordrolari tarafindan kisitlanmasi (ya da tam zitti), bu inovasyonlarin adapte edilmesinin/ benimsenmesinin onune gecti. goruldugu uzere, "sanayide verimlilik" hususunda serbest piyasa standartlarina ulasmak neredeyse imkansiz.

    calisanlarin motivasyonunu saglamak icin konulan ceza sistemi de cok sertti.
    mesela 1940'ta is basinda bulunmama ya da is basinda zaman gecirme durumunda maastan %25 kesinti oluyordu. 1940-55 arasinda 36 milyon insan (o donemki calisabilir nufusun 1/3'u) "calismamak"tan suclu bulundu, 15 milyonu hapse atildi, 250,000'i de idam edildi. her yil 1 milyon insan bu sebeplerle hapiste bulunmaktaydı.

    bu sekilde insanlarin motive olmasi, yaratici fikirler uretmesi ve ulkelerini diger ulkelerin onune gecirmeleri beklenemez. yaratici fikirler tehdit veya ceza yoluyla ortaya cikmaz. insanlarin motive olmalariyla, karsiliginda bir sey kazanacaklarina olan inanclariyla mumkun olur. bu da insanin kendi cikarini dusunmesiyle mumkun olabilir.
    cunku insanin dogasini degistiremezsiniz. insan bencildir, insan once kendini dusunur ve uzun vadede her daim bu icgudu galip olacaktir. insanlari esitlik veya dava ugruna kisa vadede motive edebilirsiniz ama davalara baglilik icin insan hayati cok uzun ve insanin icindeki bencillik; "e artik hani bana?" sorusu er ya da gec ortaya cikacaktir.

    sovyet halki motivasyonunu bu sekilde kaybetti; kot pantolona ozenen, yasaga ragmen bunu temin etmeye calisan gencler ortaya cikti (bu bir ornek, neden degil elbette). tum bunlar birikerek disa kapali sovyet halkinin bir bati/amerikan rüyası'na kapilmasina ve sonucta mutsuz olmasina yol acti. uzun sure her sey iyi giderken, calisma motivasyonunu kaybetmis ve artik gozu disarida olan sovyet halkinin, kaynaklarini halkindan cok askeri harcamalara ayiran ulkelerinin ekonomisi sallanmaya basladi. sonrasinda sovyetler dagildi.

    uzaya ilk cikan, yer yer askeri olarak daha cok ilerleme kaydeden de sovyetler'dir, dogru. fakat bu elinizdeki kaynaklari nasil dagittiniz ile alakali. elinizde olani agirlikli olarak iki alana yatirir ve halktan uzaklastirirsaniz; halkiniz sizin ulkenize gelir getiremez ve buyuk basarilar elde ettiğiniz diger sektorleri besleyecek bir kaynaginiz kalmaz. cunku ekonomi bir butundur, sadece iki sektor bazli değildir. toplam fayda ve dinamik olmak esastir. 2.dünya savasi ile beraber iyice ragbet goren sovyet sistemi -fabrikalarin belli bir urune odaklanmaktan ziyade "cok yonlu" olmasi (bunlar mutually exclusive)- da baslarda korkunc verimliyken dunyadaki urun cesitliliginin artmasi ile verimliligini kaybetmistir. bu da "issizlik" diye bir kavramin olmamasi (hep değindiğimiz teşvik eksikligi) ile birleşince sovyetler uretimdeki verimliligin yaninda inovasyon anlaminda da geri kalmaya baslamistir.

    guclu olanin hayatta kalmasi felsefesi ile bencilligin hukum surdugu insan dogasina en yatkin sistem olan serbest piyasanin uzun vadede kazanacak olmasi kadar dogal bir sey yoktur, sonucta konumuz insan oldukca bu degismeyecektir. dunyadaki her ulke esitligi kabul etmedigi surece, serbest piyasadaki ulkeler daha cok gelisecek ve her disa kapali ekonomiyi uzun vadede maglup edeceklerdir. ancak her ulke "hepimiz daha az geliselim ama esit olalim" derse serbest piyasa ekonomisi saf disi kalir, aksi takdirde serbest, ozgur olan daha yaratici olup digerlerinin onune gececektir.

    yapabilecegimiz en iyi sey serbest piyasa kosullarinin duzenlemesi olacaktir ki; bu da bencillik sebebiyle, yani zenginlerin asiri esitsizlikten isyan cikmasina sebebiyet verip servetlerini tamamen kaybetme riskini goze almamalari nedeniyle olacaktir. veya savaslar/felaketler gerekiyor ki bu da hos bir yol degil. neticesinde kaynaklarin bir nebze daha adaletli dagitilmasi mumkun olabilir. insan dogasindan kacamayiz, serbest piyasa en buyuk motivasyonu ve en faydali buluslarin cikmasini saglar; cunku insan en cok kendisini/ailesini dusunur, en cok bu ozneler cervesinde motive olur.

    ha bana sorsaniz komünizmin de, kapitalizmin de, teokrasinin de icine sicayim.
    hep beraber kucuk gruplar halinde issiz adalara gidelim, agac evlerde yasayip tarimimizi yapalim, domates yetistirelim, balik tutalim, muzik yapalim, yuzelim, gulelim, tertemiz havada dolasalim. gel gor ki boyle bir dunya artik yok; herkesin tek derdi buyume, buyume, buyume. bu da devletlerin altindaki nufusları buyutup onlari "buyume" icin kullanmasi anlamina geliyor. peki mutlu olmamiz icin gercekten "buyume"ye ihtiyacimiz var mi? yoksa m.o. 4000'e donsek daha mutlu oluruz gibime geliyor. ya da artık dunyada kazanc maksadiyla conta civata üretmekle vakit kaybetmeyelim, buyumeye kasmadan sadece uzayi kesfetmeye calisalim, bu kafi.

  • yalan değil. şimdi istediğini düşün. bak bişey oluyor mu? hayır. ha onu söylemeye kalkma sakın. aman diyim.

  • kardan kadınla poz vermek yerine kardan kadını sikseydi sırtı sıvazlanıp "kardan kadının rızası var" derler üstüne bir de havuz gazetelerinde köşe yazarlığı verirlerdi.

  • hakkında kendimi çok pis kandırılmış hissettiğim halk.

    seneler seneler önceydi. önce dedin ki, ben dışlanıyorum, ayrımcılığa uğruyorum insanlar ve devlet tarafından. dedim haklı. dışlanıyorlar, eziliyorlar. sonra yokladım sağımı, solumu, eşimi dostumu. ben yedi göbek izmirliyim kürt kardeşim. baktım ki dedem evini kürtlere sattı. bakkalından alışveriş yaptık, müteahhitinden ev aldık. etrafımdaki hiç kimse yolda sana iğrenerek bakmadı. kadifekale'yi ele geçirdin, kürt gölü haline getirdin kimse gıkını çıkarmadı. yetmedi gene beğenmedin şartları, sana otobanda evler yaptılar, midyeni yapabil diye düzenek bile hazırladılar. gene beğenmedin, gitmem diye tutturdun. sırf sen çamaşırını yıka diye uzundere'de çamaşırhane kurdular. ne yaptılarsa yine mutlu edemediler seni.

    ekonomimiz kötü, devlet doğuyu ihmal etti. ne yiyoruz, ne içiyoruz biz kimse bilmiyor dedin. doğru dedim. tüm iktidarların yaptığı hataydı bu, atatürk'ün de ömrü elvermeden gitti dedim. sonra diyarbakır'a geldim lüks araçlardan önümü göremedim. babam 30 yıl eşek gibi çalıştı, senin sahip olduklarının binde birine sahip olamadı. bir de baktım ki, uyuşturucu kaçıranın, kadın pazarlayanın var, yolunu bulmuşsun yani. yine de dedim ki ne yapsın mecburen bu yollara girdi.

    doğunun kötü şartlarından yakınırken hiç gelip de karadeniz'in, manisa'nın, aydın'ın, afyon'un köylerini görmedin canım kardeşim. sen elektriğini kaçak kullanırken, altında range roverla yeşil kart sahibiyken televizyonun girmediği, yürünecek yolun olmadığı köylere gözünü kapadın. çünkü tüm ağır şartlar sana özgü olmalıydı. uyum sağlamayı, asimile olmak sandın sen.

    anadilim dedin.. kendimi savunamıyorum dedin. sonuna kadar haklı dedim. yolda, sokakta, otobüste inadına bağıra bağıra kürtçe konuşmanı görmezden gelerek.. yaşadığı ülkenin resmi dilini konuşmak neden insana bu kadar ağır gelir ki diye sorgulamadan..

    sen kürt olmaktan utandın aslında. türk olmaktan da utandın. türkleri dışlayan sen oldun farkında bile olmadın.. baktın ses yok, işi abarttın türk bayrağına salladın, anayasaya salladın. kimsenin sesi çıkmıyor nasılsa değil mi ?

    ama asıl hatayı nerede yaptın biliyor musun? özgürlük mücadeleni apo gibi amerikan köpeğine teslim ederek. halbuki, sen de kandırıldın. yakalandığında "benim annem türk. türk milleti için her türlü hizmeti yapmaya hazırım" diyen, seni kendi çıkarları uğruna anında satan bir adama inanarak yaptın. bomba patlattı, senin çocukların, bebeklerin, vatandaşların da öldü. çoluğunu, çocuğunu, kızını kaçırdı, dağa çıkardı, terörist yaptı. ama bir günden bir güne neden diye sormadın.

    işte bu yüzden, artık senin samimiyetine, mağduriyetine inanmıyorum ben. iyi niyetine inanmıyorum. üzgünüm kürt kardeşim..

  • neredeyse 1999 yılından beri konuşulagelen "başlık engelleme" fasilitesi nihayet hayata geçirildi. mr. kanzuk daha iki gün öncesi talimat verdi coderlara, şak diye yaptı adamlar. ufacık bi buton için bunca yıl yalvartmanın alemi var mı ya? sanki her şeyi sil baştan kodlayacaklarmış gibi...

    yazarın yanı sıra, açtığı tüm başlıkları da engellemiş oluyorsunuz böylelikle. sanki moderatörsünüz de herifi sözlükten uçurmuşsunuz gibi.

    şimdi lord eddard stark düşünsün.

  • vallahi bu ekşi yazarları büyük bir sanrıda yaşıyor.o başlığı açan troll arkadaş dışında kimse cem yılmaz'ı tenkit falan etmiyor o başlıkta herkes aksini yazıyor hatta.günlerdir bir tane delinin tekinin yazdığı şeyi bütün bir topluma mal edip kavga ediyorsunuz zamanınıza yazık.

  • gençliğinde bir kaç yıl karanlık bir odada tutup dövmüşler, çiğ etle beslemişler. sorumlusu futbol topu demişler, anasını sikicem demiş, yemin etmiş.

    başka bir açıklaması olamaz.

  • almanya'da erasmus yapan birkaç türk genci olarak bindiğimiz şehir içi otobüste* biraz fazla ses çıkarıp, gülmemiz üzerine şöförün dahili mikrofondan türkçe olarak ''çocuklar, hayatınız boyunca hep böyle gülüp mutlu olursunuz inşallah.'' anonsunu yapması.