favela

• favela’nin kelime anlami bizdeki ‘varos’a (ki o da macarca’dan gelme zaten) benziyorsa da bu kelime daha ziyade rio’daki kanunsuz mahalleleri tasvir etmek icin kullanilmakta..
  
  600 kadar favela var rio’da ve sonda soyleyecegimizi bastan soyleyelim: 88 ve 2001 yillari arasinda 18 yasin altinda 4000 kisi cinayete kurban gitmis bu favelalarda.. yalnizca 2001’de oldurulen sivil sayisi 900’den fazla.. dunyanin savas yasanan bircok bolgesinden daha tehlikeli, daha kanli bu favelalar.. ve favela deyip gecmeyin, 13 milyon kisinin yasadigi rio’nun yaklasik yuzde 30’u bu favelalarda barinmakta.. 4 milyon insanin kelle koltukta yasamaya calistigi, dogru durust su, kanalizasyon ve elektrigin olmadigi, okullardan tutun da cop toplama islemlerine kadar tum toplumsal organizasyonlarin uyusturucu mafyasi tarafindan kotarildigi, ne federal hukumetin, ne de eyelet guclerinin giremedigi bir bolgeden bahsediyoruz.. gecen ay, rio eyaletinin ust duzey bir yetkilisi, turistlerin ve geri kalan rio halkinin huzuru icin favelalarin etrafina saglam, yuksek bir duvar ormeyi ve onlari sehirden ayrimayi onerdi ve cok ciddiydi bu dangalak adam onerisinde..
  
  rio’nun ilk favelasi yuzyilin basinda eyalet hukumutenin sehir merkezinde, nufusun yuzde 25’inin yasadigi, psilik yuvasi addedilen, bir bolgeyi bosaltip, cogunlugu liman iscisi olan bu insanlari kovmasiyla ortaya cikiyor.. buradan gidenler sehrin hemen disinda bir araziyi isgal edip, hicbir altyapisi olmayan bu bolgeye yerlesiyorlar ve ilk favelanin, yani morro de providencia’nin temellerini atiyorlar.. yuzyilin ikinci yarisinda, fakirlikten kivranan kuzey brezilya halki akin akin buyuk sehirlere goc etmeye basliyor.. (bu bana cok uzak bir galaksideki, baska bir ulkeyi hatirlatti)... bu insanlar, cogunlugu kendilerine ait olmayan topraklar uzerinde, yeni favelalar kurup oralara yerlesiyorlar.. 70’lere dek gormezden gelinen ve kaderine birakilan bu bolgelerin, solcu militan yuvasi oldugunu gec de olsa fark eden askeri diktatorluk, mudahale zamaninin geldigini dusunuyor ve sehrin disinda insa edilen toplu konutlara naklediyor favela halkini.. tabii, aileleri dahi ayirip ayri ayri bolgelere gonderiyorlar ki, bir araya gelip isyan cikarmasin culsuzlar.. ancak, bu girisim basarili olamiyor.. zira, cemaat baglarinin guclu oldugu brezilya’da insanlar toplu konutlara supheyle yaklasiyor, tasinanlarin bi kismi, toplu konutlarin etrafina dahi yeni favelalar insa edip oralara yerlesmeye basliyorlar.. kimisi de, zorla cikarilmadikca, terk etmiyor kendi favelasini..
  
  hal boyleyken, 90’lara gelinip de brezilya’da fakirlik artip, gelir dagiliminin da boku ciktikca (brezilya, sierra leone’nin ardindan dunya ikincisidir gelir dagilimi hususunda.. bi futbolla, bi de bununla ovunurler), favelalar pitrak misali cogaliyor.. su anda favelalarda yasayan nufusun artis orani yuzde 400, evet evet dortyuz, oldugunu soylesem, okkali bir ‘hassiktir lan’ cekmez misiniz?.. cekmeyin, aynen oyle.. 94’de hukumet, ‘bu insanlari baska yere nakledemiyoruz, hic degilse buradaki kosullarini duzeltelim’ deyip, ciddi bir islah projesi baslatiyor ama nafile.. islah edilen az sayida favelanin insanlari, degerlenen evlerini satip daha boktan favelalara tasinmayi tercih ediyor..
  
  ve doksanlarla birlikte asil sorun basliyor.. uyusturucu ticaretinde, onceleri, yalnizca kolombiya’yla avrupa arasinda bir gecit olan brezilya’da uyusturucu kullanimi hizla artiyor ve brezilya bati yarimkurenin en buyuk ikinci pazari haline geliyor tuketim acisindan ve uyusturucu tacirleri de hukumetin favelardaki etkisizliginden ve aymazligindan faydalanip buralari ele gecirmeye basliyor yavas yavas.. su anda bolgede iki buyuk uyusturucu mafyasinin catismasi halen surmekte ve peynir ekmek gibi sivil olduren polis guclerinin mudahalesi de cabasi.. gunde ortalama 16, ayda yaklasik 500 kisinin kursunlara hedef oldugu bir bolgeden bahsediyoruz.. bazi mahallelerde, cocuklarin pencereye yaklasmasini bile yasakliyor anne babalar..
  
  bu arada, polis guclerinin ve yerel hukumetin de cok temiz ve kararli oldugu sanilmasin.. mafyanin bircok hukumet yetkilisini ve polis memurunu satin aldigi ve gonlunce hareket ettigini bilmeyen yok gibi rio’da..
  
  bir baska ilginc sey ise bolgenin samba, baile funk gibi kulturel akimlara onculuk etmis olmasi ve zorunluluktan oturu gelisen ve guclenen cemaat dayanismasi neticesinde brezilya’daki en ciddi, en etkili ozyonetimci projelerin yatagi olmasi bu favelalarin.. favelarda yasayanlar buyuk bolumu sol partilere oy verdikleri gibi, bircok toplumsal projeyi de kendi aralarinda, kendi gucleriyle hallediyorlar..
  
  ironik olan, bazi favelalar rio’nun o pek meshur copacabana plaji’na bir sigara icimi mesafede ve siz elinizde sangrianiz, enfes brezilya gunesinin tadini cikarirken 100 metre otede insanlar birbirlerini katlediyor bir avuc dolar icin.. (vay be, can dundar gibi bitiridim serefsizim, gummm!)
• favelalarda yaşayanlar kullanmazlar bu kelimeyi. onlar için favela morro'dur. yani tepe. tepeler çıplak ve vahşi olduğu için kaçak yerleşim yapılabildiğinden, çaktın köfteyi?
  
  özellikle de rio'da göze çarpar bu. düz alanlardaki planlı şehirin arasından mantar gibi favela tepecikleri çıkar. insanlar sorarlar birbirlerine "hangi tepedensin?". tepelerden şehire hakim olurlar o an. içlerine çektiklerinin ve biraz da cachaça'nın da etkisiyle tanrısallaşırlar. şehre inerler, unuturlar oralı olmadıklarını, tepeden geldiklerini, ve bir polis kurşunu çeker çıkarır bu uykudan tepedeki çocukları.
  
  evet, morro'nun bir eşanlamlısı da ölüyorum'dur...
• bu mahallelerin kendi güvenlik güçleri vardır. fakat fakir mahallenin delikanlı abileri usulü koruma görevlileri değillerdir, aksine bu bölgelerde operasyon yapmak için eğitilen, tatbikat yapan brezilya özel polis gücünün bile (bkz: bope) sahip olmadığı silahlar kullanan maskeli elamanlardır. örnek olarak lazer hedefli tabancalar ve tüfekler, bomba atar tüfekler gibi.
  
  buralarda çıkan çatışmalarda eğer bir polis öldürülürse, olay havai fişek atılarak kutlanılır. mahalleye polis baskını düzenlenecekse yine küçük çocuklar hava fişek atarak erken uyarıda bulunurlar.
  
  favela sakinlerinin söylediğine göre polis baskın yaptığında suçla alakası olmayan insanların da kapılarını kırıp, eğer pahalı mobilyaları varsa yanlarında alıp götürürmüş.
• biraz bakındım ama bulamadım. sözlükte sadece brezilya'daki gecekondu mahallelerine takılan ismiyle favelalar işlenmiş ancak latin amerika'da her ülkenin kendi kültürünün ürettiği kenar/arka mahalleler var. daha çok fukaralığın da ötesine geçmiş yoksunluk mahalleridir buralar. hafiften ürkünç bir halleri de yok değildir hani. sadece fiziki tehlike değil, ruhen de sizi derinden etkileyebilir. insanlığın dibi olmadığı gibi sefaletin de bir alt sınırı yok; gidince hemen farkedersiniz.
  
  her ne hal ise!.. favelalerın bölgedeki diğer ülkelerde başka adları vardır. sadece konuşulan dil ile alakalı değildir durum, kültüreldir de. favela, brezilya'nın portekizceye armağını olmakla birlikte, ispanyolca çok daha zengindir bu konuda. arjantin'de villas miseria (ızdırap köyleri ya da sefalet kasabası), kosta rika'da tugurio (pis ev), meksika'da jacales (çakallar), peru'da barriada (mahallemsi), porto riko'da gueto (getto), şili'de callampa (mantar) ya da campamento (kamp), uruguay'da cantegriles (çekirge sesleri), venezuela'da barrio (mahalle) olmuşlardır.
  
  esasında tüm dünyada yaşanan gelir adaletsizliği ve toplumsal eşitsizlikten kaynaklanır. latin amerika ülkelerinde (özellikle de güney amerika'da) buralarda yaşayan insanlara keçuva dilinde 'alüvyon, afetten sonra biriken çamurlu su' anlamına gelen huaico denilir (ingilizceye huayco olarak geçmiştir). venezuela özelinde bu insanlar ispanyolca toderos olarak adlandırılır zira yığınlardır, kişilikleri yoktur (toplumun refahta olan kalanına göre). ayrıca guatemala'da asentamientos adlı yeni işgal toprakları vardır. çok değil sadece 20 yıllık bir geçmişe sahip olup, özellikle şehre yakın tepelik yahut vadilerde kuruludurlar.
  
  not: şimdilik hepsine tek tek başlık açmak istemediğim için bir arada dursun diye buraya yazdım. aklıma eserse belki bir ara ayrıca kendi başlıklarında incelerim. üşenmeyen birisi varsa bu girdiyi temel alarak başlıkları açabilir, hiç gocunmam. ^* maksat amme hizmeti olsun.
  
  tema: latin amerika tarihi
• brezilya'da gecekondu mahallelerine verilen ad
• modern warfare 2'de oldukça güzel bir şekilde aksettirilmiş, dar sokaklardaki kovalamacalarıyla insana nefes almayı unutturan bir senaryo bölümünün mekanı. multiplay haritası ise zevkli ve neredeyse her binanın ikişer giriş çıkışa (çatılar hariç) sahip olması nedeniyle pusuya da oldukça uygun, zor bir haritadır. taraflar, task 141 ve militia'dır.
• bildiğin tenekeden evler. rio de janerio'nun deniz gören tepelerine kurulmuş devasa boyutta olanları vardır. 50 real'e turistlere yaptırılan tehlike turlarının başlıca mekanı olan favelalardan sadece birşeyler çaldırıp çıkarsanız şanslı sayılırsınız.
• a queen is always a queen
  
  eşya taşırken bile!
  
  ablama amele diyeni allah çarpar.
  
  favela moda haftası
• modern warfare 2'nin en keyifli haritalarından.
  
  ground war'u gerçekten de orgy dir.
• favela'yı bir yer ile kar$ıla$tıran ya favela'yı görmemi$ ya da anlatılanlara ''yok be o kadar da degildir'' gibisinden yakla$an bir insandır..