mübadele

• bugün mübadele anlaşmasının 93. yıl dönümü.
• yunanistan ile türkiye arasında 1923 yılında yapılan bu insan değiş-tokuşunda toplumun genel kanısının aksine ulusal saikler değil, dini saikler etkili olmuştur.
  
  türkiye'de yaşayan yunan-ortodoks dinine bağlı türk uyruklular ile yunanistan'da yaşayan müslüman yunan uyruklular değiş-tokuş edilmiştir. dönemsel bazda bakıldığında bu iki batılı devletin "ulusçuluk" rüzgarının estiği ve devletlerin temel fikri altyapısına yön verdiği o dönemde dini saiklerle toplum mühendisliği pratiği gerçekten ilginçtir.
• osmanlı imparatorluğu, zamanında kara anadolusunda ne kadar çıkıntı hırsız, katil, sapık vs varsa bunları ege adalarına sürmüş. sonra devran dönüp türkiye yunanistan nüfus mübadelesi olunca adalardan hep bunların çocukları, torunları foça'ya gelmiş. laf aramızda, bu yüzden foça'nın delisi de meşhurmuş artık. çok deli (artı zeka gerisi olmalı) nüfusumuz varmış. öte yandan ensest nedeniyle delisi ve sakatı fazla diye bilinen başlıca duyduğum yerler van, bartın, çanakkale.
  
  nüfus mübadelesinde foça'ya en çok midilli ve girit başta ege adalarından ve kavala'dan insan gelmiş. foça'da bol kavala kurabiyesi bulursunuz. yunanistan'da ise gidenler galiba nea phokaia'yı kurmuşlar. gidenler yanlarında sanatlarını da götürmüşler, gelenler ağırlıkla balıkçılar. o bakımdan foça 60-70 yıl duraklamış; tarım, bağcılık ve şarapçılık (ör. foça karası) yeniden canlandırılmaya çalışılıyor.
  
  "aşık^* ne demiş? 'on birinde bir yar sevdim / yeni açmış güle benzer,' demiş. doğru söylemiş. mücerrep bir iş güle benzer beyim... koklamazsın ki solmaya... ipe sarıp kuşağına sokasın gelir. biz, bunu besleyip büyüttük. rum sürgününden elime geçirmiştim." kemal tahir - karılar koğuşu
  
  (bkz: mübadele değeri/@ibisile)
  (bkz: kayaköy), nea moudania, nea triglia
  (bkz: hayhorom)
  (bkz: vasil tokmak geldi yasil)
  (bkz: tehcir/@ibisile)
  (bkz: becayiş), değişim
  (bkz: zorunlu göç)
  (bkz: göçertmek)
  (bkz: gökbük/@ibisile)
• kökeni "bedel" kelimesi olan, karşılıklı bedel değişimi anlamında kelime.
• sonuç olarak insanlık adına bir suç gibi görülse de reel açıdan yapılması zorunlu olan nüfus değiş tokuşudur. özellikle istanbul ve izmir'in işgali yıllarında rum vatandaşların yunan ve ingiliz işgaline destek çıkmaları hatta komşusunu ve tanıdıkları ihbar etmeleri bu işlemi gerekli ve haklı çıkarmıştır. yüzlerce yıl beraber yaşamalarına rağmen küçük bir fırsatta toplumuna ihanet duygularının oluşması mübadeleyi kaçınılmaz kılmıştır. ardından mübadil değiş tokuşunda büyük dramlar yaşanmış unutulmaz memleket hasreti ile hayatını kaybedenler olmuştu. eğer mübadele olmasaydı anadoluda bitmeyen bir iç savaş meydana gelebilir daha fazla tehlike yaratabilirdi.
• genellikle yunanlılar ve türkler arasında bir nüfus değiş-tokuşundan bahsedilir ve fakat olay esasen o şekilde değildir. mübadele bilinenin aksine türkler ve yunanlılar arasında değil sünni-müslüman ve ortodokslar arasında vuku bulmuştur. damarlarından türk kanı akan insanlar -bilhassa karaman taraflarından- ortodoks oldukları için mübadeleye tabi tutuldular. nitekim islam'ı seçmiş birçok rum da aynı şekilde mübadelenin konusu oldu. yani etnisite gözetilerek değil, din gözetilerek oluşturulmuş bir çözümdü. tüm trajik sonuçlarına rağmen bence iyi bir fikirdi mübadele. zamanın ruhu gereği ulus-devletler yaratılırken en insani yol buydu. yoksa izmir yangını gibi daha pek çok trajik hadise yaşanılabilirdi, keza diğer tarafta da müslümanlar katledilebilirdi. evet insanlar yurtlarından, düzenlerinden, emeklerinden oldular fakat yine de yaşadılar, ölmediler, katledilmediler. bu açıdan mübadele için lozan'ın başarılarından biri diyebiliriz.
• kurtuluş savaşı'nın ardından imzalanan lozan anlaşması'na ekli sözleşme gereğince, istanbul ile imroz ve tenedos (gökçeada ve bozcaada) adalarında yerleşik yaşayanlar hariç tutulmak üzere türkiye'de yaşayan bütün rumlar, 1930 yılına kadar devam eden bir süreçte tedricen sınırdışı edildi. savaş sırasında kendileri kaçanlarla beraber toplam rakamın bir milyonun üzerinde olduğu kayıt altına alınmıştır. karşılık olarak yunanistan'dan 400.000 civarında türk muhacir geldi.
  
  mübadelede esas alınan ölçüt, dindir. anadil olarak türkçe konuşan konya karaman ve pontus rumları tahliye edildi, buna karşılık doğu karadeniz'in rumca konuşan müslüman halkı yerinde kaldı. aynı şekilde anadil olarak rumca konuşan girit müslümanları türk sayılarak türkiye'ye kabul edildiler. (hatta bodrum'daki kumbahçe girit mahallesi de bu halkın bir kısmının buraya yerleşmesiyle kurulmuş. her ne kadar ''gavur'' kabul edilip mesafeli durulsalar da, onlar da müslümandı.)
• nüfus mübadelesi, insan değiş tokuşudur.
  mübadele ile gelenler muhacir olmayıp mübadil sayılsalar bile halkımızın gözünde muhacir sayıldılar. sivas,ordu,samsun ili ilçelerinde halk arasında adı muhacir mahalleleri olan yerleşimler mevcuttur. adı her ne olursa olsun gelenler ülkeyi ana vatan kabul etmiş, halkta onları benimsemiştir.
  fakat suyun öte yanına buradan gidenler aynı saygı ve hoşgörüyü asla bulamadı. onlar hep türk olarak görüldü,ayrıştırıldı, zor şartlarda yaşadılar ve öylece ölüp gittiler.
• değiş tokuş yapan anlamında olan arapça sıfat.
• göç türlerinden biridir. yalnız mübadeleyi diğer göçlerden ayıran en farklı yanı bir anlaşmaya dayalı olması ve zorunlu olmasıdır. yakın tarihte lozan görüşmeleri sürerken türk ve yunan taraflarınca 30 ocak 1923 tarihli sözleşme uyarınca yunanistan’daki batı trakya dışındaki müslümanlar ile türkiye’deki istanbul dışındaki ortodokslar “zorunlu” olarak yer değiştirmişlerdir.