• orhun abidelerinden kül tigin anıtında geçen, bilge kağan tarafından söylenmiş cümle.

    bilge kağan kardeşi kül tigin'in bir çarpışmada ölmesi üzerine yasını tutmak için yalnız başına otağına çekilir ve düşünceye dalar. bu derin düşünüş sonucunda ulaştığı sonucu bu cümleyle özetler.

    günümüz türkçesiyle : zamanı tanrı yaşar, insan oğlu hep ölmek için doğmuş /türemiş / yaratılmış.
  • şimdi bunun üç versiyonu kabul edilir:

    - zaman tanrısı yasar (yasa koyar), insanoğlu hep ölmek için türemiş.
    - zaman tanrısı aysar (söyler, emir/buyruk verir, aymak fiilinden geliyor), insanoğlu hep ölmek için türemiş.
    - zamanı tanrı yaşar, insanoğlu hep ölmek için türemiş.

    ilk kez clauson, buradaki fiilin yasamak olamayacağını, çünkü moğolca olan bu sözün xııı. ve xıv. yüzyıldan önce türkçe metinlerde görülmediğini ileri sürmüş ve öd tengri aysar okuduğu ibareyi “when heaven prescribes the time”, yani
    “tanrı zamanı (ömrü) tayin edince” şeklinde tercüme etmiştir (1972: 974). doerfer de öd kelimesini üd okuyarak ibareyi aynı şekilde çevirmiştir (1975: 72).
    bu düzeltme yerinde görünüyor; çünkü
    1. yasamak fiili gerçekten moğolcadır.
    2. türkçe olsa bile geniş zaman eki, iki heceli ünlü ile biten bir fiil olduğundan {-r} değil, {-yur} olmalıydı (yaşa-yur, yorı-yur gibi). söz konusu fiil, şüphe yok ki, aymak fiilidir, ancak aymak fiilinin buradaki anlamı ‘söylemek’ değil, fakat ‘emretmek, buyurmak, hükmetmek, takdir etmek’ olmalıdır. şart eki {-sar} da burada eylemin zamanını bildiren zarffiil eki görevindedir.

    doğrusu: öd tengri aysar kişi oğlı qop ölgeli törürmiş, yani "zaman(ın) tanrısı buyurur, insanoğlu hep ölmek için türemiş"dir.

    kaynak: link
  • günümüz türkçesi açısından çeviri ve adaptasyonu yanlış yapılan söz. genel kanı olarak ve kaynaklarda da geçtiği biçimde, sanıldığı gibi zamanı tanrı yaşar... olarak çevrilemez. köktürkçe runik harfli yazıtlarda ek kısımları yorumlamaya mahal vermeyecek ölçüde çekimlenir. açık ve net olarak anlam kendisini gösterir.

    burada da öd tengri yasar ifadesi yer alıyor. yani zaman adlı tanrı [> öt han, ögöt han], deniyor. zira dönemin genitif ekleri güçlü biçimde kullanılır: +(x)g, +nı, +(ı)n. yalın haldeki zaman kelimesi öd de ek almalıydı. öd, yalın biçimli bir isim olduğu için ödig tengri olsaydı zamanı tanrı... olabilirdi.

    kaldı ki ifadede yer alan yasar kelimesi yanlış olarak yaşar biçiminde yorumlanıyor. orada ayıtmak olarak bildiğimiz ve söylemek anlamına gelen aysar ifadesi şüpheye yer bırakmayacak biçimde aysar olarak yer almaktadır. aymak söylemek, -sar eki ise zarf fiildir. yani [öt/ögöt adlı] zaman tanrı[sı] söylediğinde insanoğlu [hep] ölümlü yaratılmış.

    esasında birebir çevirisini şu şekilde yapmak gerekiyor: zaman tanrı, buyurduğunda, kişi ölmek için yaratılmış.

    edit: (bkz: zaman tanrı buyurduğunda)

    edit: (bkz: köktürkçe dövmelerin ekseriyetle hatalı olması)

    edit: alttaki suser diyor ki: "yorum yapıyorsan senden önce bu konuda yazanları kaynak göstermelisin." ama ben kendim yazıtları okuyorum, tamamen kendi aklımın ekmeğini yiyorum, diyorum, olmaaaaz, diyor neuzübillah.
  • kül tigin anıtı'nın kuzey yüzünde geçen bir cümle.
    731 yılında 47 yaşında uçmağa giden kül tigin'in arkasından abisi tarafından söylenmiş özlü kelimeler bütünüdür. yüzlerce yıl öncesinden dile getirilmiş bir aforizmadır.
  • cümledeki vurucu kelimenin doğru okunuşu; 'yaşar' değil 'yasar' şeklinde olması gerekir. bazı yerlerde bu 'aysar' diye de çevrilir, aynı şeydir. sessiz harflere ses katan sesli harfler onların ardında da okunabilir önünde de, kelime yapısına göre değişir bu.

    yasar kelimesi ise bildiğimiz kanun anlamındaki yasa kelimesinin geniş zamanlı, 3. tekil şahısa göre çekimlenmiş halidir. buna göre yasar; yani yasa yapar, yasa koyar.

    o halde şimdiki dil kurallarımıza ve noktalama işaretlerimize göre ifade edecek olursak:

    "öd tengri yasar; kişi oglı kop ölgeli törümiş."

    tam anlamı; "zamanın tanrısı yasa koydu (buyurdu); insanoğlu ölmek üzere doğar."

    düzeltme: şu videoda yazıtlar çok daha anlamlı bir şekilde seslendirilmiş. insanın tüylerinin diken diken olmaması mümkün değil. özellikle de şu cümlelerde ağlamamak mümkün değil:

    --- spoiler ---
    kül tigin uçmağa vardı. ben yaslandım. kederimden görür gözüm görmez gibi, bilir aklım bilmez gibi oldu.
    --- spoiler ---

    hayatımda en çok merak ettiğim ilişkilerden biridir bilge kağan-kül tigin ilişkisi. devletin bekası için kardeşini, oğlunu, babasını katletmek gerektiğini düşünenlere ders olsun!
  • aslının "öd tengri aysar kişi oglı köp ölgeli törümiş" olan köktürkçe cümledir. "zamanı tanrı yaşar, insan oğlu hep ölmek için türemiş" ile "zaman tanrısı yaşar, insan ise yalnızca ölmek için türemiş" gibi iki farklı semantik varyasyonu vardır. köktürk anıtlarının lisede ts-tm-mf-yd bölümleri ile meslek lisesi, sağlık lisesi ayırt etmeksizin kesinlikle okutulması gerektiğinin kanıtlarından olan bir cümledir.
    bir ulus düşünün ki ilk yazılı kaynakları moğolistan'ın göbeğinde taşlara kazınmış olsun ve hâlen sağlam dursun, bunları dünya üzerinde okumayan bir türk gencinin kalmaması gerektiğini düşünüyorum.
  • ne zaman aklıma gelse tüylerimi diken diken eden bilge sözü.
  • bugün debe'ye giren (bkz: #97481040) entry'de arkadaş keşke verdiği bilgilerin kaynağını da paylaşsaymış.

    yukarıda yazılanlar, istanbul üniversitesi türk dili ve edebiyatı bölümünden emekli osman fikri sertkaya'nın 2017 yılında yazdığı journal of old turkic studies dergisinden yayınlanan bir makalesinde anlatılmaktadır.

    makale
    makalenin bulunduğu sayı
  • devamı günümüz türkçesi ile şöyledir:
    "öyle düşünceye daldım. gözden yaş gelse mani olarak, gönülden ağlamak gelse geri çevirerek düşünceye daldım. müthiş düşünceye daldım."

    o zamanın katı şartları altında sarf edilmiş son derece ince sözler bunlar. etkilenmemek elde değil.
  • inanılmaz gelen söz. vay be düşünebilen lider güzel bir şey olsa gerek.
hesabın var mı? giriş yap