luddism

• ismini hatırlayamadığım ludd soyadlı emektar bi işçi abinin hayat şartlarından bunalıp "eeh eytere bea" diyerek ortamdaki bilimum iplik-kumaş üretimine yarayan makineye girişmesiyle başlamıştır.
• bilimsel sosyalizmin yontemi olan diyalektik materyalizmin henuz isci yiginlarinin gundeminde olmadigi bir donemde ortaya cikan reaksiyoner tavir. luddistler, kendilerini somuren gucun makineler oldugunu dusunuyorlardi. diyalektik yontemi bilmediklerinden oturu gorunen ve oz arasindaki iliskileri analiz edemiyor, bu yuzden de makinelere saldiriyorlardi. bir donem suren bu toplu makine kirma olaylarinda bir cok kisi oldurulmustur.
• son dönemde çeşitli sendikalarda ve türkiye'de emek hareketi içinde yeniden tartışılmaya başlanan bir konudur. emek haklarini budayan ve işgücü piyasasını emek aleyhine düzenleyen neo liberal politikaları işçilere yönelik bir "ters ludizm" olarak tanimlayan çeşitli akademisyenlerin ve sendika uzmanlarinin başlattiği bu tartışmalarda, işçilerin de bunaa karşılık olarak bir tür neo-ludist tavir geliştirmesi gerektiği öneriliyor... "şiddete karşi öz savunma meşrudur" türünden bir anlayiştan beslenen bu eğilimin son dönemde türkiye'de varliği yokluğu zaten tartışmalı hale gelen emek hareketini yeniden canlandırabilecek içerikte öneriler geliştirip geliştiremeyeceği bilinmez ama, yanliş anlaşilmalari önlemek için ludizmin basit bir "makine kiricilik" olmadiğini hatirlatmakta yarar var..
  
  genelde eksik bir şekilde "makina kiricilik" olarak bilinen ludizm, gerçekte işçi sinifi hareketinin temel savunma reflekslerinden biridir. hemen tüm ekonomi politik el kitaplarinda basitçe "teknolojik gelişmeler karşisinda işsiz kalan bilinçsiz işçi yiğinlarinin makinelere zarar vererek işgüvencesi elde etmelerini amaçlayan septik hareket" şeklinde tanimlansa da gerçekte emek hareketi içindeki ludist tavirlar hemen her zaman "şiddete karşi şiddet uygulamak meşrudur" gibi bir motivasyonla ortaya çikmiştir. işçilerine karşı zor kullanan, "işçileri silahli güçler -hadi mafya diyelim- yoluyla fabrikadan çıkaran ya da şiddet vasitasiyla yola getiren", "çalışma koşullarini şiddet içeren yöntemlerle düzenleyen", "hukuksal şiddet" denilen şeyi kullanan sermaye kesimleri karşısında işçiler içinde ludist tepkiler her zaman varolmuştur... ve genelde mala zarar verme tavri ludist hareketin en marjinal yönüdür..
• leicester'li dokumaci ned ludd'un iki dikis makinasini kirmasi ile baslayan, ve teknolji'nin toplum uzerindeki etkilerinin tartisildigi her ortamda konusulan akim.
• yavuz selim karakışla toplumsal tarih 'in mart 2002 tarihli 99 numerolu sayısına yazdığı "uşak'ta kadın halı işçilerinin isyanı (1908)" başlıklı yazısında osmanlı imparatorluğu'nda modern anlamda ilk işçi hareketlerinin batı teknolojisi ve avrupa'dan getirilen makinelere karşı girişilen makine kırıcılığı eylemleri olduğunu söyler. yazıya göre ilk kez 1839 yılında slevne'de dobrijokeslov'un fabrikasında kadın işçiler böyle bir eylem gerçekleştirmişlerdir. uşak'ta da evlerindeki halı tezgahlarında çalışan müslüman kadın işçiler ve çocuklar 13 mart 1908 günü the oriental carpet manufacturers ltd.'nin üç mekanik ve buharlı yün eğirme fabrikasını basarak, depolardaki ham yün ve işlenmiş ve eğrilmiş yün iplikleri yağmalamışlar; fabrikalardaki makineleri kırarak binaları ateşe vermişlerdir.
  bu konuda donald quataert'in de bir makalesi varmış: "machine breaking and the changing carpet industry of western anatolia, 1860-1908", journal of social history, güz 1986.
  grimak ilave edit'i: vol.6, issue.2
  2. grimak editi: hoca beni kandırmış! e var biraz sazanlık bizde, inanırız hemen. doğrusu issue 19 imiş.
• rage against the machine ismine ilham veren hareket
• geleneksel makine-insan karşıtlığının hortlamasından oluşmuş bir akım denilebilir. insan olarak bizler non-mekanik olduğumuzdan, mekanik birçok şeye tepkiliyizdir. hele hele bu mekanik nesneler bizim yerimizi alırsa, iyice zıvanadan çıkarız. ve hatta kırarız. işte ned ludd tam olarak bunu yaparak başlattı bu akımı.
• sendika.org'da hakkında uzun bir yazı yazılmış
  giriş mahiyetinde epey de faydalı.
  http://www.sendika.org/…-kiricilar-mehmet-yilmazer/
• makine kırıcılığı olarak da bilinen sanayi devrimi ile ortaya çıkmış hareket.
  
  beyaz yakalılar için bilgisayar kırıcılar ya da programcı doğrayıcılar şeklinde yeni tanımlar getirilebilir şöyleki; bizim işyerinde bir adam var bizim senelerdir 3 kişinin bir günde değişik parçalarını yapıp sonra birleştirip raporladığı bir işi, business object+excel+outlook bileşimi ile otomatik bir şekilde yapıp ilgili kişilere otomatik olarak bildiren bir sistem geliştirmiş. onun azına sıçam ben. millet negzel ekmek yiyordu.
  
  çocukken demiryolu işçilerinin, işverenle ve onun getirdiği makinalarla mücadelesini anlatan bir film izlemiştim. çocuk aklıma yer etmiş. sonradan üniversitede ve daha sonra bir çok sefer geldi aklıma film ama bir türlü bulamadım adını, sanını. bilen varsa bir el atsa da öğrensem, öğretsem.
  
  edit: kimse yardımcı olmadı ama uzun uğraşlar sonucunda buldum. bir sinema filmi değil ama amerikan efsanelerinin konu alındığı, her bölümde farklı bir hikayenin anlatıldığı bir televizyon dizisinin bir bölümüymüş. (bkz: john henry)
  
  http://www.imdb.com/title/tt0183310/
• luddite ıngilizcede makine parçalayan anlamına gelir. luddizim de makine parçalamak. makineleri parçalıyorlar, çünkü insanlar makineleşme yüzünden işsiz kalıyorlar. 1829 yılında ingilterede müthiş bir açlık vardı ve ned ludd da makinelere saldıran, gerçekten yaşamış bir kişiydi.